نحوه تنظیم دادخواست اعسار

اعسار به‌معنای نداری و تنگدستی است و به نداشتن توانایی مالی و یا دسترسی نداشتن به اموال اعسار گفته می‌شود. دادخواست اعسار توسط اشخاصی که به پرداخت بدهی مالی محکوم شده‌اند یا می‌بایست هزینه‌ی دادرسی را پرداخت نمایند مطرح می‌شود.

وقتی شخصی نمی‌تواند بدهی خود را پرداخت کند و به پرداختش محکوم شده یا از پرداخت هزینه‌ی دادرسی پرونده‌ای در جریان قضایی ناتوان است مدعی اعسار نامیده می‌شود. این شخص می‌بایست به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست اعسار خود را ثبت نماید. لازم به ذکر است که تنظیم این دادخواست برای تمامی اشخاص به جز تجار و شخصیت‎‌های حقوقی مانند شرکت‌ها امکان‌پذیر است.

قبل از هر چیزی توجه به این نکته لازم است که تنظیم دادخواست اعسار باید بر اساس قانون و استناد به مواد قانونی باشد. چرا که اگر صرفاً با بیان جملاتی که گاهی حالت اقرار به خود می‌گیرد بیان شود، بعداً در روند رسیدگی به پرونده می‌تواند علیه شخصی که درخواست اعسار دارد، استفاده شود؛ بنابراین بهره‌گیری از افراد متخصص در این زمینه ضروری است. این دادخواست هم مانند دادخواست حقوقی می‌بایستی که در برگه‌های مخصوص خود که توسط قوه‌ی قضائیه تهیه شده، نوشته شود و به مراجع دارای صلاحیت رسیدگی به آن تحویل داده شود.

توجه شود که دادخواست مذکور باید خطاب به ریاست دادگاه یا خطاب به ریاست شورای حل اختلاف (بسته به اینکه دعوای اصلی در کدام نهاد جریان دارد) نوشته شود و به همان دادگاهی که دعوا در آن جریان دارد تقدیم شود.

اگر اعسار رد شود فرد درخواست‌دهنده می‌تواند دوباره آن را مطرح کند و رسیدگی به آن را خواستار شود. علاوه بر برگه‌ی ذکرشده، باید فرم معرفی اموال (ماده‌ی ۸ قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی) و دو شاهد نیز معرفی شوند. این امر الزامی بوده و در صورت انجام ندادن آن دادخواست اعسار رد می‌شود.

ماده‌ی ۸ قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی:
مدعی اعسار باید صورت کلیه اموال خود شامل تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیرمنقول، به طور مشروح، مشتمل بر میزان وجوه نقدی که وی به هر عنوان نزد بانک ها و یا مؤسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی دارد، به همراه مشخصات دقیق حساب های مذکور و نیز کلیه اموالی که او به هر نحو نزد اشخاص ثالث دارد و کلیه مطالبات او از اشخاص ثالث و نیز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور از زمان یک سال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد را ضمیمه دادخواست اعسار خود کند.

در مواردی که بار اثبات اعسار برعهده مدیون است و نیز در مواردی که سابقه ملائت او اثبات شده باشد هرگاه مدیون بخواهد ادعای خود را با شهادت شهود ثابت کند باید شهادتنامه کتبی حداقل دو شاهد را به مدتی که بتوانند نسبت به وضعیت معیشت فرد اطلاع کافی داشته باشند به دادخواست اعسار خود ضمیمه نماید.

شهادتنامه مذکور باید علاوه بر هویت و اقامتگاه شاهد، متضمن منشأ اطلاعات و موارد مندرج در ماده (۹) این قانون باشد.

• برای ثبت دادخواست اعسار بسته به اینکه اعسار برای محکوم به است یا هزینه‌ی دادرسی، مراحل متفاوت می‌شود.
• در صورتی که شخص درخواست‌دهنده برای هزینه‌ی دادرسی درخواست اعسار دهد، ثبت آن در تمامی مراحل دادرسی امکان‌پذیر است. در چنین شرایطی اگر اعسار شخص ثابت شود رسیدگی بدون هزینه به انجام می‌رسد.
• باید توجه داشت که دعوای اصلی مطرح‌شده باید مالی باشد چرا که دعاوی غیرمالی هزینه‌ی دادرسی قابل ملاحظه‌ای ندارند. همچنین لازم است که دسترسی شخص درخواست‌دهنده به اموالش دائمی باشد نه موقتی. البته دائمی‌ بودن به معنای همیشگی نیست و غالباً مدت زمان طولانی نیز دائمی در نظر گرفته می‌شود.
• از طرفی اگر دادخواست اعسار برای محکوم به یعنی پرداخت بدهی باشد درخواست‌دهنده می‌بایست به مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه دادخواست خود را تقدیم دادگاه کند. در غیر این صورت دادخواست او مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد.

در موارد زیادی مشاهده شده که اشخاص غالباً در دعاوی مالی و منتهی به محکومیت پرداخت مالی، برای اثبات اعسار خود به دروغ و کذب متوسل می‌شوند. مثلاً قبل از صدور رأی قطعی و نهایی یا شروع رسمی روند رسیدگی به دعوا در دادگاه اموال خود را به اشخاصی دیگر منتقل می‌کنند. در چنین شرایطی اگر دادگاه پس از بررسی‌های لازم و پرسش از افراد مطلع و اطرافیان به این نتیجه برسد که ادعای فرد درخواست‌دهنده در مورد معسر بودن دروغ بوده است، درخواست اعسار او را لغو می‌کند و مجازات حبس از نود و یک روز تا شش ماه را برایش در نظر می‌گیرد. همچنین تمام هزینه‌ها را از جمله هزینه‌های دادرسی را دو برابر محاسبه می‌کند. جالب توجه است که اگر فرد به عمد شرایطی را مهیا کند تا دادگاه او را معسر بداند و به عبارتی دیگر دادگاه را فریب بدهد مجازات حبس او بیشتر شده و به شش ماه تا دو سال افزایش می‌یابد و از امکاناتی چون حق تأسیس شرکت تجاری و داشتن دسته چک و … نیز محروم می‌شود.

گفتیم که بر اساس قانون نحوه‎‌ی پرداخت محکومیت‌های مالی یکی از شروط اثبات معسر بودن شخص درخواست‌دهنده‌ی اعسار، شهادت حداقل دو شخص دیگر است. گاهی پیش می‌آید که افراد به دروغ شهادت می‌دهند و این ممکن است ناشی از رودربایستی و تعارف یا فشار فرد درخواست‌دهنده‌ی اعسار باشد.
حال پرسشی که پیش می‌آید این است که عواقب این شهادت دروغ چیست؟
بر اساس ماده‌ی ۶۵۰ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی هر شخصی در دادگاه نزد مقامات رسمی کشور به دروغ شهادت بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس محکوم می‌شود یا باید یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی بپردازد. باید توجه داشت که شهادت حتماً می‌بایستی در دادگاه ادا شده باشد و شهادت دروغ خارج از فضای دادگاه مشمول این مجازات نمی‌شود. همچنین از شروط لازم برای تحقق جرم شهادت دروغ، سوءنیت شاهد است به عبارتی اگر شخصی به اشتباه شهادتی دروغ مطرح کند جرم مذکور در مورد او محقق نشده است.

در این مطلب سعی شد که در مورد نحوه‌ی تنظیم دادخواست اعسار نکاتی به طور خلاصه بیان شود. در مطالب بعدی سعی می‌شود که نکات تکمیلی و جزئی‌تر در رابطه با این موضوع برای مخاطبان گرامی‌مان شرح و توضیح داده شود.