در نظام تأمین اجتماعی ایران، دو مسیر اصلی برای پایان دوره اشتغال و آغاز دریافت مستمری وجود دارد: بازنشستگی و از کار افتادگی. هر دو مسیر با هدف حمایت مالی و اجتماعی از افراد در دوران ناتوانی یا پایان عمر کاری طراحی شده‌اند، اما تفاوت‌های مهمی در شرایط، مزایا، نحوه محاسبه مستمری و الزامات قانونی دارند. در این مقاله، به‌صورت کامل و با زبان ساده، به بررسی شرایط بازنشستگی و از کار افتادگی در قانون تأمین اجتماعی می‌پردازیم و نکات کلیدی مربوط به سابقه بیمه، مستمری و حمایت‌های قانونی را مرور می‌کنیم.
بازنشستگی به معنای پایان دوره اشتغال فرد بیمه‌شده و آغاز دریافت مستمری ماهانه از سازمان تأمین اجتماعی است. این مرحله زمانی آغاز می‌شود که فرد به سن قانونی بازنشستگی برسد و سابقه بیمه کافی برای دریافت مستمری داشته باشد.
طبق قانون، شرایط بازنشستگی به شرح زیر است:
در مشاغل سخت و زیان‌آور، شرایط بازنشستگی متفاوت است و افراد می‌توانند با سابقه کمتر و سن پایین‌تر بازنشسته شوند.
از کار افتادگی زمانی رخ می‌دهد که فرد بیمه‌شده به دلیل بیماری، حادثه یا نقص عضو، توانایی انجام کار خود را به‌طور کامل یا جزئی از دست بدهد. برخلاف بازنشستگی که اختیاری و مبتنی بر سن و سابقه است، از کار افتادگی معمولاً اجباری و ناشی از شرایط جسمی یا روانی فرد است.
قانون تأمین اجتماعی سه نوع از کار افتادگی را تعریف کرده است:
| ویژگی‌ها | بازنشستگی | از کار افتادگی |
|---|---|---|
| نوع پایان اشتغال | اختیاری و طبیعی | اجباری و ناشی از بیماری/حادثه |
| شرط سنی | دارد | ندارد |
| شرط سابقه بیمه | حداقل ۲۰ یا ۳۰ سال | در موارد خاص حتی با ۱ سال سابقه |
| مرجع تشخیص | درخواست فرد و بررسی سوابق | کمیسیون پزشکی تأمین اجتماعی |
| نوع مستمری | مستمری بازنشستگی | مستمری از کار افتادگی |
| امکان بازگشت به کار | محدود | در نوع جزئی یا نقص عضو ممکن است |
برای دریافت مستمری بازنشستگی، فرد باید شرایط زیر را داشته باشد:
میزان مستمری بازنشستگی بر اساس میانگین حقوق دو سال آخر اشتغال و تعداد سال‌های پرداخت حق بیمه محاسبه می‌شود. سقف محاسبه سابقه بیمه برای مستمری بازنشستگی ۳۵ سال است.
برای دریافت مستمری از کار افتادگی، فرد باید مراحل زیر را طی کند:
در مواردی که از کار افتادگی ناشی از حادثه کاری باشد، نیازی به داشتن سابقه بیمه طولانی نیست. حتی با یک سال سابقه نیز فرد می‌تواند مستمری دریافت کند.
سابقه بیمه یکی از عوامل کلیدی در تعیین میزان مستمری و احراز شرایط بازنشستگی است. در بازنشستگی، حداقل سابقه ۲۰ یا ۳۰ سال الزامی است. اما در از کار افتادگی، سابقه بیمه بسته به نوع حادثه یا بیماری متفاوت است:
در هر دو حالت، سابقه بیمه بیشتر منجر به دریافت مستمری بالاتر خواهد شد.
بازنشستگی مزایای متعددی برای فرد بیمه‌شده دارد، از جمله:
همچنین بازنشستگان می‌توانند در صورت تمایل، در مشاغل سبک و غیررسمی فعالیت کنند، البته بدون بیمه مجدد.
از کار افتادگی نیز با وجود شرایط دشوار جسمی، حمایت‌های قانونی مهمی دارد:
این مزایا به‌ویژه برای افرادی که در سنین پایین دچار آسیب شده‌اند، اهمیت زیادی دارد.
میزان مستمری در هر دو حالت بر اساس فرمول‌های خاصی محاسبه می‌شود:
در از کار افتادگی کلی، فرد حداقل ۶۶ درصد توان کاری خود را از دست داده و مستمری کامل دریافت می‌کند. در نوع جزئی، مستمری به‌صورت نسبی پرداخت می‌شود.
بازنشستگی و از کار افتادگی دو مسیر قانونی برای پایان دوره اشتغال و آغاز دریافت حمایت‌های مالی از سازمان تأمین اجتماعی هستند. هر کدام شرایط، مزایا و الزامات خاص خود را دارند. شناخت دقیق تفاوت‌ها، نقش سابقه بیمه و نحوه محاسبه مستمری می‌تواند به افراد کمک کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در دوران اشتغال و پس از آن بگیرند.
اگر در آستانه بازنشستگی هستید یا به‌دلیل بیماری یا حادثه توان کاری خود را از دست داده‌اید، بهتر است با مشاوران حقوقی یا کارشناسان تأمین اجتماعی مشورت کنید تا از حقوق قانونی خود به‌طور کامل بهره‌مند شوید.
تیم تحریریه
دیدگاه شما برای ما ارزشمند است
