در عصر ارتباطات و رسانه‌های اجتماعی، جرایمی مانند توهین، افترا و نشر اکاذیب بیش از گذشته در فضای حقیقی و مجازی رخ می‌دهند. بسیاری از افراد قربانی این رفتارها می‌شوند، اما به‌دلیل ناآگاهی از تفاوت‌های قانونی و نحوه شکایت کیفری، نمی‌توانند از حقوق خود دفاع کنند. در این مقاله، به‌صورت کامل و با زبان ساده، تفاوت میان توهین، افترا و نشر اکاذیب، مجازات قانونی هر یک، و مراحل شکایت کیفری را بررسی می‌کنیم.
توهین در قانون مجازات اسلامی به معنای هرگونه رفتار، گفتار یا نوشتاری است که موجب تحقیر، بی‌احترامی یا خدشه‌دار شدن حیثیت فرد شود. این رفتار می‌تواند به‌صورت لفظی، نوشتاری، اشاره‌ای یا حتی فیزیکی باشد.
طبق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی:
«توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا جزای نقدی محکوم خواهد شد.»
توهین ممکن است ساده یا مشدد باشد. توهین مشدد زمانی است که به مقامات رسمی، شخصیت‌های برجسته یا در شرایط خاص صورت گیرد، مانند توهین به قضات یا نمایندگان مجلس.
افترا به معنای نسبت دادن جرم یا رفتار خلاف قانون به فردی است که آن رفتار را انجام نداده است. افترا زمانی تحقق می‌یابد که فردی به‌طور صریح، شخص دیگری را به ارتکاب جرم متهم کند، بدون اینکه مدارک یا دلایل کافی داشته باشد.
طبق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی:
«هر کس به‌وسیله نوشته، چاپ، رسانه یا به‌صورت شفاهی، به کسی جرمی را نسبت دهد که در مراجع قانونی اثبات نشده باشد، به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا حبس از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»
کیفری ۱۴۰۳/۰۲/۰۹تهدید به مرگ چه مجازاتی دارد؟
افترا از جرایم حیثیتی محسوب می‌شود و اثبات آن نیازمند بررسی دقیق توسط دادسرا و دادگاه است.
پیشنهاد وکیلا: نحوه گرفتن حکم جلب [از درخواست تا اجرا]
نشر اکاذیب به معنای انتشار مطالب دروغین با هدف تشویش اذهان عمومی یا آسیب به حیثیت افراد است. این جرم می‌تواند در رسانه‌های رسمی، فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی یا حتی در قالب پیامک و ایمیل رخ دهد.
طبق ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی:
«هر کس به‌قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی، مطالب خلاف واقع را منتشر کند، اعم از اینکه به‌صورت کتبی یا شفاهی باشد، به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم خواهد شد.»
نشر اکاذیب در فضای مجازی، به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی، یکی از رایج‌ترین مصادیق این جرم است.
| ویژگی‌ها | توهین | افترا | نشر اکاذیب |
| نوع رفتار | تحقیر و بی‌احترامی | نسبت دادن جرم بدون دلیل | انتشار دروغ با هدف آسیب |
| عنصر قانونی | ماده ۶۰۸ و ۶۰۹ قانون مجازات | ماده ۶۹۷ قانون مجازات | ماده ۶۹۸ قانون مجازات |
| نیاز به اثبات جرم | ندارد | دارد | ندارد |
| مجازات | شلاق یا جزای نقدی | شلاق یا حبس | شلاق یا حبس |
| محل وقوع | حضوری یا مجازی | حضوری یا رسانه‌ای | رسانه‌ای یا فضای مجازی |
در سال‌های اخیر، فضای مجازی به بستری برای ارتکاب این جرایم تبدیل شده است. برخی مصادیق رایج عبارت‌اند از:
پیشنهاد وکیلا: جزای نقدی توهین
برای شکایت کیفری از این جرایم، مراحل زیر باید طی شود:
۱. جمع‌آوری مدارک
مدارک شامل اسکرین‌شات، پیام‌ها، فایل‌های صوتی یا تصویری، لینک صفحات و هرگونه سندی است که وقوع جرم را اثبات کند.
۲. مراجعه به دفاتر خدمات قضایی
شاکی باید با مدارک کامل به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کند.
۳. ارجاع به دادسرا
پرونده به دادسرای محل وقوع جرم یا محل سکونت شاکی ارجاع می‌شود. بازپرس پس از بررسی اولیه، ممکن است دستور احضار متهم را صادر کند.
۴. تحقیقات مقدماتی
در این مرحله، بازپرس با بررسی مدارک، شنیدن اظهارات طرفین و در صورت نیاز، ارجاع به پلیس فتا یا کارشناسان، تصمیم‌گیری می‌کند.
۵. صدور کیفرخواست و ارجاع به دادگاه
در صورت احراز وقوع جرم، کیفرخواست صادر شده و پرونده به دادگاه کیفری ارسال می‌شود.
۶. صدور رأی
دادگاه پس از برگزاری جلسه رسیدگی، رأی نهایی را صادر می‌کند که ممکن است شامل حبس، شلاق، جزای نقدی یا الزام به عذرخواهی باشد.
پیشنهاد وکیلا: مجازات نشر اکاذیب در فضای مجازی چیست؟
در جرایم حیثیتی، حضور وکیل متخصص می‌تواند روند رسیدگی را تسهیل کند. وکیل با تنظیم دقیق شکایت، ارائه مستندات، دفاع از حقوق شاکی و پیگیری مراحل قضایی، احتمال موفقیت پرونده را افزایش می‌دهد.
توهین، افترا و نشر اکاذیب از جمله جرایم حیثیتی هستند که می‌توانند آسیب‌های جدی به شخصیت، اعتبار و آرامش روانی افراد وارد کنند. شناخت تفاوت‌های قانونی، آشنایی با مجازات‌ها و آگاهی از نحوه شکایت کیفری، ابزارهایی هستند که به شهروندان کمک می‌کنند از حقوق خود دفاع کنند.
اگر قربانی چنین جرایمی شده‌اید، در اولین فرصت با جمع‌آوری مدارک و مشاوره با وکیل متخصص، شکایت خود را ثبت کنید. قانون در کنار شماست، به شرط آن‌که مسیر قانونی را درست و به‌موقع طی کنید.
تیم تحریریه
دیدگاه شما برای ما ارزشمند است
