موضوع حضانت فرزندان پس از طلاق همیشه از مهمترین مسائل میان زوجها است. در بسیاری از پروندههای طلاق، اختلاف اصلی نه بر سر مسائل مالی، بلکه حول موضوع حضانت و حق ملاقات کودکان شکل میگیرد. قانون مدنی ایران برای تعیین حضانت فرزند دختر و پسر، قواعد مشخصی دارد، اما در شرایط خاص ممکن است تصمیم دادگاه متفاوت باشد.
در این مقاله با نگاهی دقیق، تخصصی و در عین حال قابلفهم به بررسی شرایط حضانت فرزندان پس از طلاق، ملاکهای دادگاه، نقش سن کودک، وضعیت والدین و شرایط ویژه میپردازیم.
پیش از ورود به بحث اصلی باید بدانیم حضانت به معنای نگهداری، تربیت، مدیریت روزمره و مراقبت از کودک است.
ولایت اما به معنای اختیار قانونی درباره مسائل مهم و مالی کودک است که طبق قانون ایران در اغلب موارد بر عهده پدر باقی میماند، حتی اگر حضانت با مادر باشد.
بنابراین داشتن حضانت لزوماً به معنای داشتن اختیار کامل قانونی درباره فرزند نیست.
پیشنهاد وکیلا: بخشیدن مهریه در ازای حضانت دائم فرزند
طبق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، حضانت فرزندان تا سن مشخصی با مادر است و پس از آن به پدر واگذار میشود؛ البته این قاعده پایه است و همیشه ممکن است دادگاه با توجه به مصلحت کودک، تصمیم دیگری بگیرد.
طبق قانون، حضانت پسر تا ۷ سالگی با مادر است و بعد از ۷ سالگی با پدر خواهد بود.
اما اگر ثابت شود که پدر شرایط لازم برای نگهداری ندارد یا مصلحت کودک در نزد مادر بهتر تأمین میشود، دادگاه میتواند حضانت را همچنان به مادر بسپارد.
در مورد دختر نیز تا ۷ سالگی حضانت با مادر است و پس از آن با پدر خواهد بود.
اما مانند حضانت پسر، در صورت وجود شرایط استثنایی مثل اعتیاد، خشونت، بیماریهای خاص یا عدم توانایی اخلاقی و مالی پدر، دادگاه میتواند حضانت دختر را به مادر یا حتی شخص دیگری واگذار کند.
پس از اینکه کودک از ۷ سالگی عبور کرد، بسیاری از والدین تصور میکنند تصمیمگیری کاملاً قطعی است و هیچ تغییری نمیتوان ایجاد کرد. درحالیکه این تصور اشتباه است.
طبق قانون، پس از ۷ سالگی، تعیین نهایی حضانت به تشخیص دادگاه و با محوریت مصلحت کودک خواهد بود.
به عبارتی:
در ایران قانون سن مشخصی برای انتخاب حضانت توسط کودک تعیین نکرده است؛ اما قاضی در عمل نظر کودک را ــ بهویژه اگر بالای ۹ سال برای دختر و ۱۵ سال برای پسر باشد ــ میشنود و در تصمیم نهایی لحاظ میکند.
بنابراین نظر کودک ملاک مطلق نیست، اما تأثیرگذار است.
والدی که حضانت با او نیست، حق ملاقات دارد و هیچکس نمیتواند مانع آن شود مگر در شرایط کاملاً استثنایی.
زمان و نحوه ملاقات معمولاً بهصورت توافقی تعیین میشود، اما اگر توافق وجود نداشته باشد دادگاه تعیین میکند.
در بسیاری از موارد، یکبار در هفته، چند ساعت یا حتی تماس تصویری نیز میتواند در حکم دادگاه قید شود.
بله، مادر میتواند درخواست حضانت بدهد و اگر بتواند ثابت کند که مصلحت کودک نزد او بهتر تأمین میشود، احتمالاً دادگاه حضانت را به مادر خواهد داد.
برخی موارد که احتمال موفقیت مادر را زیاد میکند عبارتاند از:
بهطور کلی نه، مگر اینکه مادر شرایط لازم را نداشته باشد. مواردی که ممکن است حضانت پیش از ۷ سال از مادر سلب شود عبارتاند از:
طبق قانون، مادر با ازدواج مجدد حضانت را بهطور خودکار از دست نمیدهد.
اما اگر همسر جدید نتواند محیط مناسبی برای کودک فراهم کند یا دادگاه تشخیص دهد که این ازدواج برای کودک مضر است، ممکن است حضانت تغییر کند.
بنابراین ازدواج مجدد تنها یک عامل تأثیرگذار است، نه دلیل قطعی برای تغییر حضانت.
اگر یکی از والدین فوت کند، حضانت به والد دیگر میرسد؛ اما ولایت همچنان طبق قانون بررسی میشود.
در شرایطی که کودک نیازهای ویژه دارد، دادگاه بررسی میکند کدام والد توان مراقبت بهتر را دارد و ممکن است از قاعده معمول حضانت عبور کند.
اگر یکی از والدین خارج از کشور زندگی کند، احتمالاً حضانت به والد مقیم ایران داده میشود تا دسترسی به کودک آسان باشد.
حضانت فرزند پس از طلاق موضوعی حساس است که نمیتوان تنها با اتکا به قانون و بدون درنظرگرفتن شرایط واقعی کودک درباره آن تصمیم گرفت.
اگرچه چارچوب اصلی مشخص است، اما مصلحت کودک همواره مهمترین معیار دادگاه خواهد بود.
بنابراین والدین بهجای نگرانی درباره قوانین خشک، باید تلاش کنند بهترین محیط را برای کودک فراهم کنند؛ زیرا در نهایت قاضی بر اساس همین معیار تصمیمگیری خواهد کرد.
طبق قانون، حضانت دختر و پسر تا ۷ سالگی با مادر است.
قانوناً با پدر است، اما تصمیم نهایی با دادگاه و براساس مصلحت کودک خواهد بود.
انتخاب کودک الزامآور نیست، اما در تصمیم دادگاه تأثیر دارد.
قانوناً قابل شکایت است و ممکن است حضانت تغییر کند.
خیر، مگر اینکه دادگاه تشخیص دهد ازدواج جدید برای کودک مضر است.
تنها در صورتی که شرایط مادر نامناسب باشد.
نفقه کودک همیشه با پدر است، حتی اگر حضانت با مادر باشد.
بله؛ اگر توافق خلاف مصلحت کودک نباشد مؤثر است.
در صورت اثبات، حضانت از والد بدرفتار سلب میشود.
بله؛ اگر شرایط جدید ایجاد شود یا مصلحت کودک تغییر کند.
تیم تحریریه
دیدگاه شما برای ما ارزشمند است
