نحوه گرفتن حکم جلب [از درخواست تا اجرا]

در دنیای پیچیده حقوقی، گاهی نیاز به ابزارهای قاطعی برای احقاق حق و اجرای عدالت داریم. یکی از این ابزارها که نقش مهمی در پیگیری پرونده‌ها ایفا می‌کند، حکم جلب است. اگر شما نیز در شرایطی قرار گرفته‌اید که نیاز به آگاهی از نحوه گرفتن حکم جلب دارید یا صرفاً می‌خواهید بدانید حکم جلب چیست و چگونه صادر می‌شود، در جای درستی قرار دارید. هدفم در این مقاله این است که تمامی جوانب مرتبط با حکم جلب را به زبانی ساده و کاربردی توضیح دهیم؛ از شرایط گرفتن حکم جلب گرفته تا مراحل گرفتن حکم جلب و حتی پیگیری حکم جلب صادر شده. پس با ما در  مجله حقوقی وکیلا همراه باشید تا این موضوع مهم قانونی را با هم بررسی کنیم.

پیش از پرداختن به نحوه گرفتن حکم جلب، لازم است بدانیم که دقیقاً با چه مفهومی سر و کار داریم. حکم جلب دستوری است که توسط مرجع قضایی صالح (مانند قاضی یا دادستان) صادر می‌شود و به نیروی انتظامی یا سایر ضابطین دادگستری اجازه یا تکلیف می‌دهد تا شخص معینی را بازداشت و به دادگاه یا دادسرا معرفی کنند. هدف اصلی از صدور حکم جلب، تضمین حضور فرد در فرآیند رسیدگی قضایی، چه به عنوان متهم، چه به عنوان شاهد و چه در برخی موارد در پرونده‌های حقوقی است.

حکم جلب را می‌توان بر اساس نوع پرونده‌ای که در آن صادر می‌شود، به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

۱.     حکم جلب کیفری

این نوع حکم جلب در پرونده‌های جزایی و برای احضار یا دستگیری افرادی صادر می‌شود که متهم به ارتکاب جرم هستند، یا شاهدانی که حضورشان در تحقیقات ضروری است و علی‌رغم احضار، حاضر نشده‌اند. حکم جلب متهم و حکم جلب شاهد در این دسته قرار می‌گیرند.

۲.     حکم جلب حقوقی

در برخی موارد استثنایی و مشخص قانونی در پرونده‌های حقوقی نیز ممکن است حکم جلب صادر شود. رایج‌ترین مثال مربوط به حکم جلب در دعاوی خانوادگی مانند عدم پرداخت مهریه یا نفقه است، البته با شرایط و ضوابط خاص خود. حکم جلب خوانده (کسی که دادخواست علیه او مطرح شده) در این موارد حقوقی کاربرد دارد.

درک تفاوت بین این دو نوع، گام اول در شناخت شرایط گرفتن حکم جلب و نحوه گرفتن حکم جلب مرتبط با پرونده شماست.

صدور حکم جلب یک اقدام قضایی جدی است و بدون وجود دلایل و مستندات کافی صادر نمی‌شود. شرایط گرفتن حکم جلب بسته به نوع پرونده (کیفری یا حقوقی) متفاوت است، اما به طور کلی در موارد زیر امکان درخواست یا صدور آن وجود دارد:

• عدم حضور متهم پس از احضار قانونی: اگر شخصی به عنوان متهم به دادسرا یا دادگاه احضار شود و بدون عذر موجه حاضر نشود.
• عدم دسترسی به متهم: در مواردی که نشانی از متهم در دست نیست یا متهم متواری شده است.
• اهمیت حضور متهم یا شاهد: گاهی اوقات، حتی بدون احضار قبلی، به دلیل اهمیت حضور فرد در تحقیقات یا رسیدگی، ممکن است مستقیماً حکم جلب صادر شود.
• عدم اجرای احکام مالی خاص در پرونده‌های حقوقی: مانند عدم پرداخت مهریه یا نفقه با رعایت شرایط قانونی اعسار.
• فرار کردن فرد: اگر فردی در حین رسیدگی یا پس از صدور حکم، قصد فرار داشته باشد.

اثبات وجود این شرایط برای متقاضی حکم جلب حیاتی است.

نحوه گرفتن حکم جلب شامل طی کردن یک فرآیند قانونی است که به دقت و صبر نیاز دارد. این مراحل به طور خلاصه شامل موارد زیر است:

1. طرح شکایت یا دادخواست: اولین گام، طرح دعوای حقوقی یا شکایت کیفری در مراجع قضایی صالح (دادگاه، دادسرا) یا از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. شما باید شرح کاملی از واقعه ارائه دهید و مستندات خود را ضمیمه کنید.
2. مراحل تحقیقات یا رسیدگی: پس از ثبت شکایت یا دادخواست، پرونده در مرجع قضایی مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد. در پرونده‌های کیفری، دادسرا تحقیقات مقدماتی را انجام می‌دهد و در پرونده‌های حقوقی، دادگاه به دعوا رسیدگی می‌کند.
3. درخواست صدور حکم جلب (در صورت نیاز): شما یا وکیل شما باید با ارائه دلایل موجه به مرجع قضایی درخواست صدور حکم جلب شخص مورد نظر را ارائه دهید. مرجع قضایی پس از بررسی دلایل و احراز شرایط قانونی، در صورت لزوم دستور صدور حکم جلب را صادر می‌کند. این درخواست ممکن است به صورت کتبی یا شفاهی در جریان رسیدگی مطرح شود.
4. صدور حکم جلب توسط مرجع قضایی: قاضی پرونده (در دادگاه) یا بازپرس/دادیار (در دادسرا) پس از احراز شرایط، اقدام به صدور حکم جلب می‌کند. این حکم جلب شامل مشخصات فرد، دلیل جلب، و مرجع صادر کننده است.
5. ابلاغ و اجرای حکم جلب: حکم جلب صادر شده به نیروی انتظامی یا ضابطین دادگستری ابلاغ می‌شود. سپس ضابطین موظف به اجرای حکم جلب و یافتن و بازداشت فرد مورد نظر هستند تا او را به مرجع قضایی معرفی کنند. اجرای حکم جلب معمولاً در محل سکونت، کار، یا هر محلی که فرد در آنجا یافت شود، صورت می‌گیرد.

توجه داشته باشید که مراحل گرفتن حکم جلب ممکن است بسته به پیچیدگی پرونده و نوع حکم جلب (کیفری یا حقوقی) کمی متفاوت باشد.

یکی از سوالات متداول در خصوص حکم جلب، مربوط به اعتبار حکم جلب است. حکم جلب دارای اعتبار زمانی مشخصی است که معمولاً توسط مرجع صادر کننده تعیین می‌شود. این مدت ممکن است چند ماه باشد. پس از انقضای این مدت، حکم جلب فاقد اعتبار برای اجرا خواهد بود و برای اجرای حکم جلب نیاز به تمدید حکم جلب است.

برای پیگیری حکم جلب صادر شده، می‌توانید به دفتر شعبه رسیدگی کننده به پرونده در دادگاه یا دادسرا مراجعه کنید. همچنین از طریق سامانه‌های الکترونیک قضایی (در صورتی که پرونده در این سامانه ثبت شده باشد) نیز می‌توان وضعیت پرونده و حکم جلب صادر شده را پیگیری کرد.

دریافت حکم جلب مستقیماً به خودی خود ممکن است شامل هزینه دولتی قابل توجهی نباشد (جز هزینه‌های دادرسی کلی پرونده). اما باید در نظر گرفت که برای طی کردن مراحل گرفتن حکم جلب، ممکن است نیاز به پرداخت هزینه‌هایی مانند:

هزینه ثبت شکایت یا دادخواست در دفاتر خدمات قضایی.
هزینه کارشناسی (در صورت نیاز).
حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده از خدمات وکیل دادگستری).

بنابراین، هرچند هزینه حکم جلب به تنهایی مبلغ ثابتی نیست، اما فرآیند منجر به آن قطعاً مستلزم صرف هزینه خواهد بود.

اگر شما شخصی هستید که حکم جلب شما صادر شده است، اطلاع از نحوه ابطال حکم جلب یا لغو حکم جلب اهمیت حیاتی دارد. بهترین و سریع‌ترین راه برای ابطال حکم جلب این است که شخص جلب شده در اولین فرصت خود را به مرجع قضایی صادر کننده حکم جلب معرفی کند. پس از حضور، قاضی یا بازپرس/دادیار به وضعیت او رسیدگی کرده و در صورت مرتفع شدن دلیل جلب (مثلاً با ارائه توضیح موجه برای عدم حضور، یا پرداخت دین در موارد حقوقی و …) یا صدور قرار تأمین مناسب (مثل کفالت یا وثیقه)، ممکن است حکم جلب لغو شود. همچنین اگر حکم جلب به اشتباه برای فرد دیگری صادر شده باشد (اشتباه در هویت)، با اثبات این موضوع نیز می‌توان برای ابطال حکم جلب اقدام کرد.

• حکم جلب سیار: در برخی موارد، حکم جلب به صورت “سیار” صادر می‌شود، به این معنی که ضابطین دادگستری می‌توانند فرد مورد نظر را در هر مکانی (در حوزه قضایی صادر کننده حکم یا با نیابت قضایی در حوزه قضایی دیگر) جلب کنند.
• مدت زمان اجرای حکم جلب: مشخص کردن یک زمان دقیق برای اجرای حکم جلب دشوار است و به عواملی مانند تعداد مأمورین، دسترسی به اطلاعات فرد مورد نظر و همکاری مردم بستگی دارد.
• مشاوره با وکیل: با توجه به پیچیدگی‌های قانونی مرتبط با حکم جلب، اکیداً توصیه می‌شود که قبل از هر اقدامی، با یک وکیل دادگستری متخصص مشورت کنید. وکیل می‌تواند شما را در تمام مراحل گرفتن حکم جلب یا ابطال حکم جلب یاری دهد و از حقوق شما دفاع کند.

همانطور که دیدید، حکم جلب ابزاری قدرتمند در سیستم قضایی است که برای تضمین حضور افراد در فرآیندهای دادرسی به کار می‌رود. شناخت نحوه گرفتن حکم جلب، شرایط گرفتن حکم جلب، انواع حکم جلب (کیفری و حقوقی)، مراحل گرفتن حکم جلب، اعتبار حکم جلب و پیگیری حکم جلب، و همچنین نحوه ابطال حکم جلب برای هر کسی که با این موضوع سر و کار پیدا می‌کند، ضروری است.

با تکیه بر تجربه‌ی سئو محور خود، تلاش کردم تا تمامی جنبه‌های کلیدی و مشتقات مرتبط با کلمه کلیدی حکم جلب را در این مقاله پوشش دهم تا این محتوا به عنوان یک منبع جامع و قابل اعتماد برای کاربران و موتورهای جستجو شناخته شود و بتواند در رتبه‌های برتر و حتی زیرو پوزیشن قرار گیرد. به خاطر داشته باشید که اطلاعات این مقاله جنبه عمومی دارد و برای اقدام قانونی در پرونده خاص خود، حتماً از مشاوره حقوقی متخصص بهره بگیرید.

امیدوارم این راهنما برای شما مفید واقع شده باشد. برای مطالعه مقالات بیشتر در حوزه حقوقی و سایر موضوعات، وبسایت ما را دنبال کنید.