طلاق یکی از مهم ترین مسائل حقوقی و اجتماعی در زندگی زناشویی است که در برخی مواقع ممکن است برای زوجین رخ دهد. یکی از انواع طلاق که در فقه اسلامی و قوانین مدنی ایران مورد توجه قرار گرفته است، طلاق رجعی است. این نوع طلاق نه تنها از نظر فقهی ، بلکه از نظر حقوقی نیز پیچیدگی هایی دارد که آگاهی از آن ها می‌تواند به تصمیم‌گیری های بهتر کمک کند. در این مقاله قصد داریم تا شما را با مفهوم طلاق رجعی، مراحل قانونی آن، مدت عدّه، حقوق زن و شوهر پس از طلاق رجعی و تفاوت آن با طلاق بائن آشنا کنیم. این اطلاعات برای افرادی که در مرحله طلاق قرار دارند یا به نوعی با این مسئله درگیر هستند، بسیار مفید خواهد بود.
طلاق رجعی به نوعی طلاق گفته می شود که در آن با توجه به ماده 1148 قانون مدنی مرد حق رجوع به همسر خود را در دوران عدّه دارد. به عبارت دیگر، پس از ثبت طلاق، زن به مدت مشخصی (عدّه) از شوهر خود جدا میشود، اما در این مدت مرد می‌تواند به همسر خود بازگردد و زندگی مشترک را ادامه دهد. این امکان باعث میشود که طلاق رجعی به نوعی «موقت» باشد و در صورتی که مرد بخواهد، می‌تواند به زندگی مشترک بازگردد. در طلاق رجعی ، زن باید در مدت عدّه خود منتظر تصمیم مرد باشد. در صورتی که مرد به همسر خود رجوع کند، طلاق لغو می شود و زن و شوهر می توانند دوباره زندگی مشترک را از سر گیرند. این ویژگی طلاق رجعی باعث میشود که این نوع طلاق در مقایسه با طلاق های دیگر همچون طلاق بائن (که در آن هیچ‌گونه امکان رجوع وجود ندارد)، کمی انعطاف پذیرتر باشد.
در طلاق بائن، مرد هیچ‌گونه حق رجوعی به همسر خود ندارد. یعنی پس از ثبت طلاق، رابطه زناشویی به طور قطع پایان می‌یابد و نمی‌تواند بازگردد. این تفاوت اساسی میان طلاق رجعی و بائن است که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
در طلاق رجعی، برخی از احکام مالی همچنان بر عهده مرد است و بر اساس قوانین مدنی ایران، حقوق مالی زن در مدت عدّه حفظ میشود. این احکام شامل نفقه و ارث‌بری است که در ادامه به تفصیل توضیح داده میشود.
بر اساس ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی، نفقه زن در زمان عدّه طلاق رجعی همچنان بر عهده شوهر است. به عبارت دیگر، حتی پس از طلاق، مرد موظف است نفقه زن را در دوران عدّه پرداخت کند. این حکم برای طلاق رجعی بوده و در صورتی که طلاق در حال نشوز (سرکشی و نافرمانی زن از شوهر) صورت گرفته باشد، مرد از پرداخت نفقه معاف خواهد بود. اما در حالت کلی، در دوران عدّه، مرد موظف به پرداخت نفقه است، مگر اینکه شرایط خاصی مانند طلاق بائن یا فسخ نکاح وجود داشته باشد. اگر مرد در این دوران نفقه را پرداخت نکند، زن می‌تواند آن را مطالبه کند و در صورتی که مرد توانایی مالی برای پرداخت داشته باشد، این عدم پرداخت می‌تواند موجب محکومیت کیفری مرد گردد. علاوه بر نفقه، در این دوران، مرد مسئول پرداخت هزینه کفن و دفن زن و همچنین زکات فطره او است که جزو نفقه محسوب میشود.
بر اساس ماده ۹۴۳ قانون مدنی، در طلاق رجعی، اگر یکی از طرفین پیش از انقضای مدت عدّه فوت کند، طرف دیگر از او ارث می‌برد. این امر به این معنا است که اگر مرد یا زن در دوران عدّه طلاق رجعی فوت کند، دیگری از وی ارث خواهد برد. این حقوق ارثی در زمانی که عدّه پایان یابد یا طلاق به‌صورت بائن (طلاق قطعی) باشد ، از بین می‌رود و طرفین دیگر از یکدیگر ارث نخواهند برد. بنابراین ، در طلاق رجعی ، فوت یکی از طرفین قبل از پایان عدّه موجب میشود که طرف دیگر از او ارث ببرد، اما پس از پایان عدّه یا در صورتی که طلاق بائن باشد ، دیگر حق ارث بردن وجود ندارد.
در طلاق رجعی، برخلاف طلاق بائن که تمام روابط حقوقی و غیرمالی میان زن و مرد قطع میشود، بسیاری از احکام زوجیت و روابط میان طرفین همچنان پابرجاست. این احکام غیرمالی که در دوران عدّه طلاق رجعی باید رعایت شوند، به نوعی ارتباطات شرعی و اجتماعی میان زن و شوهر را تنظیم می‌کند.
حق ازدواج زن در دوران عدّه طلاق رجعی
ممنوعیت ازدواج مرد با نزدیکان زن
ازدواج مجدد مرد در زمان عدّه طلاق رجعی
رابطه نامشروع در دوران عدّه طلاق رجعی
خواستگاری از زن در دوران عدّه طلاق رجعی
غسل و دفن یکی از طرفین در دوران عدّه
نزدیکی و رجوع در دوران عدّه طلاق رجعی
عدّه وفات در صورت فوت مرد
عدم امکان اخراج زن از منزل
در طلاق رجعی ، هر یک از زن و شوهر حقوق و تکالیفی دارند که باید به آن‌ها توجه کنند. این حقوق ممکن است در موارد مختلف مانند نفقه، مهریه ، حضانت فرزند و سایر مسائل مالی متفاوت باشد. در این بخش ، مهم‌ترین حقوق هر یک از طرفین را بررسی خواهیم کرد:
در طلاق رجعی، زن حق دریافت مهریه خود را دارد. حتی اگر طلاق رجعی باشد و مرد بخواهد به زن رجوع کند، مهریه به صورت قطعی بر عهده مرد قرار دارد و باید به زن پرداخت شود.
مرد موظف است که در دوران عدّه، نفقه زن را پرداخت کند. این مسئله برای زنانی که در دوران عدّه طلاق رجعی هستند بسیار مهم است. حتی اگر مرد قصد رجوع نداشته باشد، باز هم نفقه بر عهده اوست تا دوران عدّه تمام شود.
در صورتی که زن و شوهر دارای فرزند مشترک باشند ، در طلاق رجعی نیز حضانت فرزند به عهده مادر است. در ایران، قانون حضانت را تا سن 7 سالگی به مادر واگذار می‌کند، مگر اینکه دادگاه تصمیم دیگری بگیرد. پس از این سن، معمولاً حضانت به پدر داده میشود، اما در موارد خاص ممکن است حضانت برای مادر باقی بماند.
در واقع، ثبت طلاق رجعی در شناسنامه به شرایط خاصی بستگی دارد که در ماده ۳۸ قانون حمایت از خانواده سال ۹۱ به وضوح بیان شده است. طبق این قانون، در طلاق رجعی، ابتدا صیغه طلاق جاری شده و صورتجلسه طلاق تنظیم میشود، اما ثبت آن به برخی شرایط بستگی دارد:
یکی از مسائل مهم در طلاق رجعی، مدت زمان عدّه است. عدّه به معنای فاصله زمانی است که زن باید بعد از طلاق از شوهر خود فاصله بگیرد تا امکان ازدواج مجدد نداشته باشد. این مدت زمان به‌طور خاص برای زنان متفاوت است و بستگی به شرایط مختلف دارد:
این مدت زمان به دلیل اینکه اجازه می‌دهد تا در صورت تمایل، مرد بتواند به همسر خود رجوع کند، متفاوت از طلاق بائن است. در طلاق بائن، زن به هیچ‌وجه نمی‌تواند به شوهر خود بازگردد و مدت عدّه نیز صرفاً به دلیل شرایط شرعی است.
سوالات متداول
طلاق رجعی چیست و چه تفاوتی با طلاق بائن دارد؟
طلاق رجعی به نوعی از طلاق گفته میشود که در آن مرد می‌تواند در مدت عدّه به همسر خود رجوع کند و زندگی مشترک را از سر گیرد. در مقابل، در طلاق بائن، هیچ‌گونه امکان رجوع وجود ندارد و رابطه زناشویی به طور قطع پایان می‌یابد.
آیا زن پس از طلاق رجعی می‌تواند به شوهر خود بازگردد؟
بله، در طلاق رجعی، مرد در مدت عدّه می‌تواند به همسر خود رجوع کند و زندگی مشترک ادامه یابد. این رجوع به‌طور خودکار طلاق را لغو می‌کند.
مدت عدّه طلاق رجعی چقدر است؟
مدت عدّه طلاق رجعی برای زنانی که در سن باروری هستند، سه دوره حیض است. برای زنانی که یائسه شده‌اند، مدت عدّه سه ماه کامل خواهد بود. برای زنان باردار نیز مدت عدّه تا زمان وضع حمل است.
آیا در طلاق رجعی، زن مهریه خود را دریافت می‌کند؟
بله، زن در طلاق رجعی حق دریافت مهریه خود را دارد. حتی اگر مرد به زن رجوع نکند، مهریه باید پرداخت شود.
در طلاق رجعی، نفقه زن چگونه محاسبه میشود؟
در طلاق رجعی، مرد موظف است که در دوران عدّه نفقه زن را پرداخت کند. حتی اگر مرد قصد رجوع به همسر خود نداشته باشد، نفقه باید پرداخت شود.
در صورت وجود فرزند، حضانت فرزند پس از طلاق رجعی به عهده چه کسی است؟
در طلاق رجعی، حضانت فرزند معمولاً تا سن 7 سالگی به عهده مادر است. پس از این سن، حضانت به پدر داده میشود، مگر اینکه دادگاه تصمیم دیگری بگیرد.
در صورتی که مرد پس از طلاق رجعی به زن رجوع کند، آیا نیاز به عقد جدید است؟
خیر، در طلاق رجعی، نیاز به عقد جدید نیست. مرد تنها با اعلام اراده خود در مدت عدّه می‌تواند به همسرش رجوع کند و زندگی مشترک از سر گرفته میشود.
تیم تحریریه
طلاق رجعی
★★★★★
با سلام اگر در دوره طلاق رجعی زن باردار باشه وعده تموم بشه ولی بچه به دنیا نیومده باشه ایا طلاق انجام میشه ممنونم پاسخ بدید
Eliii
★★★★★
سلام با تشکر از مقاله خوبتون ، بسیار کامل و عالی بود
محمدرضا کوزه کنان
★★★★★
خیلی هم عالی بود
فقط بعنوان یک انسان به این باور دارم که اسلام همه چیز را مدنظر قرار داده از آقایون محترم عاجزانه خواهشمندم کسانی که مخصوصا فرزند مشترک دارند شمارو به فاطمه زهرا قسم میدم تا این مرحله که پیش رفتین حتی همسرتان به شما خیانت کرده باشد آن را ببخشید و برگردین سر زندگی چونکه همسر دوم همیشه اگر دختر پیغمبر هم باشه به بچه شما نمی‌تواند محبت بکند فقط در ظاهر این کار رو می‌کند پس برگردین به زندگیتان این ۳ ماه دوره رجعی بهترین فرصت برای توبه میباشد ببخشید ببخشید این فرزندانمان رو به تباهی نکشید لطفا
سجادی
★★★★★
سلام آیا مرد در دوران عده باید نفقه پرداخت کنه؟
احمدی
★★★★★
در صورتی که زوجه یائسه باشد آیا طلاق رجعی قابل انجامه ؟؟
علیرضا
★★★★★
در صورتی که زوجه یائسه باشد آیا طلاق رجعی انجام میشه ؟؟
دیدگاه شما برای ما ارزشمند است