یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های وراث پس از فوت متوفی، موضوع مالیات بر ارث است. در میان قوانین پیچیده مالیاتی، معافیت مالیات بر ارث یکی از موضوعاتی‌ست که می‌تواند تا حد زیادی از بار مالی خانواده کم کند. اما چه اموالی معاف هستند؟ معافیت‌ها برای چه کسانی اعمال می‌شود؟ و شرایط آن چیست؟ در این مقاله، به زبان ساده و با جزئیات کامل، همه نکات مربوط به معافیت مالیات بر ارث را توضیح می‌دهیم.
قبل از آنکه وارد مبحث معافیت مالیات بر ارث شویم، بهتر است به طور خلاصه بدانیم که مالیات بر ارث چیست.
هنگامی که فردی فوت می‌کند، دارایی‌های او تحت عنوان “ارث” به وراث منتقل می‌شود. این دارایی‌ها شامل ملک، مغازه، حساب بانکی، سهام، خودرو، طلا و حتی اموال منقول و غیرمنقول دیگر هستند. اما قبل از تقسیم ارث بین وراث، دولت از ارزش خالص این دارایی‌ها، مالیاتی را دریافت می‌کند که به آن “مالیات بر ارث” می‌گویند.
طبق قانون مالیات‌های مستقیم، ماده ۱۷، وراث مکلف‌اند قبل از تقسیم ترکه، نسبت به پرداخت مالیات سهم‌الارث خود اقدام کنند. این مالیات بر اساس نوع دارایی، درجه وراثت، و میزان سهم‌الارث تعیین می‌شود. اما خوشبختانه در این میان، موارد متعددی از معافیت مالیات بر ارث پیش‌بینی شده است که می‌تواند به کاهش یا حذف کامل این بار مالی کمک کند.
در این بخش، به بررسی کامل موارد معافیت مالیات بر ارث می‌پردازیم. یعنی چه اموالی، چه شرایطی و چه اشخاصی از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند.
یکی از مهم‌ترین موارد معافیت مالیات بر ارث، هزینه‌های مرتبط با فوت متوفی است.
این هزینه‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
اگر متوفی بدهی‌هایی مانند وام بانکی، چک یا سفته داشته که با اسناد رسمی قابل اثبات باشد، این مبلغ از ارزش اموال کسر می‌شود و مشمول معافیت مالیات بر ارث می‌گردد.
در بسیاری از موارد، سهم ارث همسر نسبت به برخی اموال مثل اثاث منزل، خودرو، و وجه نقد دارای معافیت کامل یا جزئی از مالیات بر ارث است. طبق قانون:
آثار هنری، نسخه‌های خطی، کتاب‌های نایاب، آثار باستانی و اموال فرهنگی اگر در اختیار سازمان‌های رسمی، موزه‌ها یا کتابخانه‌های ملی قرار بگیرند، می‌توانند مشمول معافیت مالیات بر ارث شوند.
در صورتی که ملکی در تملک مشاعی چند نفر باشد و متوفی تنها سهمی از آن را دارا بوده باشد، و همچنین آن ملک محل سکونت خانواده باشد، بخشی از آن ممکن است مشمول معافیت مالیات بر ارث گردد.
پیشنهاد وکیلا: نحوه محاسبه مالیات بر ارث مغازه
وراث طبق قانون به سه طبقه تقسیم می‌شوند. میزان معافیت مالیاتی برای هر طبقه متفاوت است:
| طبقه | نسبت وراثت با متوفی | مشمول معافیت | توضیح |
| طبقه اول | فرزندان، پدر و مادر، همسر | بیشترین میزان معافیت | مثلاً تا ۳ میلیارد ریال برای هر نفر |
| طبقه دوم | خواهر، برادر، فرزندان آن‌ها | معافیت کمتر | نرخ مالیات بیشتر |
| طبقه سوم | عمو، دایی، خاله، سایر بستگان دور | کمترین معافیت | نرخ مالیات بالا |
وراث طبقه اول از بیشترین میزان معافیت مالیات بر ارث برخوردارند. این معافیت در هر سال به‌روز می‌شود و معمولاً حدود چند میلیارد ریال است.
یکی از سوالات پرتکرار، معافیت مالیات بر ارث حساب بانکی متوفی است. طبق قانون:
پیشنهاد وکیلا : مالیات بر ارث خودرو داخلی و خارجی
بله، در شرایط خاص. اگر وراث مدارک و اسناد لازم را ارائه دهند، بخشی از سهام و اوراق بهادار نیز می‌توانند مشمول معافیت مالیات بر ارث شوند. این معافیت معمولاً بر اساس ارزش روز و نوع سهم تعیین می‌شود.
اگر متوفی قبل از فوت اموالی را وقف یا اهدا کرده باشد (به صورت رسمی و در دفاتر اسناد رسمی ثبت شده باشد)، این اموال از شمول ارث خارج شده و مشمول مالیات بر ارث نمی‌شوند. بنابراین وقف رسمی و قانونی می‌تواند یکی از راه‌های بهره‌مندی از معافیت مالیات بر ارث باشد.
برای استفاده از این معافیت‌ها، مراحل زیر ضروری است:
پس از بررسی مدارک، اداره مالیات موارد مشمول معافیت مالیات بر ارث را از مبلغ کل کسر کرده و مبلغ نهایی را اعلام می‌کند.
| نوع دارایی | نرخ مالیات (پس از کسر معافیت) |
| ملک مسکونی | ۷٪ تا ۲۰٪ بر اساس طبقه وارث |
| خودرو | ۲٪ تا ۱۰٪ |
| حساب بانکی | تا ۳٪ |
| سهام بورسی | ۱.۵٪ |
| طلا و جواهر | ۱۰٪ |
نکته: نرخ‌های فوق ممکن است هر سال توسط سازمان امور مالیاتی تغییر کنند.
بله. اگر وراث معتقد باشند که معافیت‌ها به درستی اعمال نشده یا مبلغ مالیات بیشتر از حد قانونی است، می‌توانند طی ۳۰ روز از ابلاغ، به هیئت حل اختلاف مالیاتی اعتراض کنند.
در شرایطی که هزینه‌های زندگی و فوت بسیار بالاست، بهره‌مندی از معافیت مالیات بر ارث می‌تواند کمک بزرگی به بازماندگان باشد. آگاهی از حقوق قانونی، تهیه مستندات لازم و مراجعه در زمان مقرر به اداره مالیات، کلید بهره‌مندی از این معافیت‌هاست.
پس اگر شما هم درگیر پرونده ارث هستید، حتماً از مزایای معافیت‌ها استفاده کنید تا مبلغ نهایی مالیات کاهش یابد و فرآیند انحصار وراثت ساده‌تر شود.
تیم تحریریه
دیدگاه شما برای ما ارزشمند است
