در نظام حقوقی ایران، «مهریه» از مهم‌ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح دائم است که با جاری شدن صیغه عقد، بر ذمه زوج قرار می‌گیرد. اما وقتی پای طلاق به میان می‌آید، به‌ویژه طلاق بائن ، شرایط پرداخت مهریه می‌تواند دستخوش تغییراتی شود که دانستن آن برای هر زن و مردی ضروری است. در این مقاله، با نگاهی تخصصی به بررسی حقوق زن نسبت به مهریه در تمامی انواع طلاق بائن می‌پردازیم؛ از طلاق پیش از نزدیکی گرفته تا طلاق خلع، مبارات و حتی طلاق زن یائسه.
طبق ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی، طلاق در حقوق ایران به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: رجعی و بائن. در طلاق بائن، مرد پس از اجرای صیغه طلاق، حق رجوع در ایام عده را ندارد و اگر بخواهد دوباره با زن ازدواج کند، باید عقدی جدید با شرایط تازه منعقد شود. از آن‌جا که در طلاق بائن پیوند زوجیت به‌طور کامل قطع می‌شود ، برخی آثار مالی مانند نفقه و حق توارث نیز از بین می‌روند؛ اما مهریه همچنان برقرار است با شرایط خاصی که در ادامه بررسی می‌کنیم.
مهریه، چه مهر المسمی (مقدار تعیین‌شده) باشد یا مهر‌المثل (در صورت عدم تعیین)، از دیون ممتاز مرد به شمار می‌رود. در طلاق بائن، وضع مهریه بسته به زمان و نوع طلاق متفاوت است:
مطابق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی:
«هرگاه شوهر قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهر خواهد بود.»
تحلیل تخصصی:
در این وضعیت، به دلیل عدم تحقق تمکین خاص، قانون‌گذار تنها نیمی از مهریه را به زن اختصاص داده است. در صورت پرداخت کل مهریه پیش از طلاق، زن ملزم به استرداد نصف آن خواهد بود.
اگر زن در زمان طلاق، یائسه باشد، طلاق او بائن است. بر اساس نظر مشهور فقها و رویه قضایی، کامل بودن مهریه منوط به وقوع نزدیکی نیست.
بنابراین حتی در صورت عدم زناشویی، اگر مهریه عندالمطالبه بوده و زوجه یائسه باشد، مستحق تمام مهریه خواهد بود.
مطابق ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی:
«طلاق خلع آن است که زن به‌واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقابل مالی که به شوهر می‌دهد، طلاق بگیرد.»
نکات مهم فقهی و قانونی:
مطابق ماده ۱۱۴۷ قانون مدنی، طلاق مبارات مانند خلع است با این تفاوت که کراهت از طرف هر دو زوجین است. در این نوع طلاق نیز، زن مالی (معمولاً معادل مهریه یا کمتر از آن) به شوهر می‌بخشد.
نکته کلیدی:
در طلاق سوم، پس از دو طلاق رجعی و رجوع، مرد دیگر نمی‌تواند به زن رجوع کند مگر با محلل شرعی. این طلاق نیز بائن است.
وضعیت مهریه در این حالت:
خیر. مهریه حق مسلم و مستقل زن است و تنها در صورت بذل اختیاری از سوی او یا اثبات شروط خاص توسط مرد (مثلاً عدم تمکین بدون عذر موجه) امکان محرومیت از آن وجود دارد.
قاضی نیز نمی‌تواند زن را از مهریه محروم کند، مگر با رضایت خود زن یا اثبات فسخ نکاح.
جمع بندی
اگرچه طلاق بائن رابطه زوجیت را فوراً و بدون امکان رجوع قطع می‌کند، اما مهریه در اغلب موارد به‌صورت کامل به زن تعلق می‌گیرد، مگر آن‌که شرایط خاصی مانند طلاق پیش از نزدیکی یا بذل مهریه توسط زن وجود داشته باشد. شناخت دقیق این حقوق و دریافت مشاوره حقوقی پیش از اقدام به طلاق، می‌تواند از تضییع حقوق زنان جلوگیری کرده و روند دادرسی را روشن‌تر و سریع‌تر کند.
تیم تحریریه
دیدگاه شما برای ما ارزشمند است