در صورت فوت زن چه کسانی ارث می‌برند؟
قانون مدنی ایران با الهام از فقه امامیه، قواعد مشخصی برای ارث زن تدوین کرده است. برخلاف تصور عموم، زن نیز همانند مرد، در صورت داشتن اموال، وارثانی دارد که طبق طبقات و درجات ارث تعیین‌شده، از اموال او سهم می‌برند. اما اینکه این وراث چه کسانی هستند، به عوامل متعددی از جمله وجود یا عدم وجود فرزند، والدین، همسر، خواهر، برادر و حتی طبقات بعدی بستگی دارد. قانون‌گذار، بستگان نسبی را به سه طبقه تقسیم کرده که هر طبقه اولویت بالاتری نسبت به طبقات بعدی دارد. بنابراین ابتدا باید مشخص شود که زن فوت شده در زمان مرگ، چه بستگانی داشته است تا بتوان ارث را مطابق قانون تقسیم کرد.
فهرست مطالب
در صورت فوت زن بدون فرزند، چه کسانی ارث می‌برند؟
اگر زن متوفی فرزندی نداشته باشد، تعیین وارثان او از میان شوهر، پدر، مادر، خواهر و برادر (در طبقات اول و دوم) انجام میشود. در چنین شرایطی، شوهر سهم مشخصی از ارث دارد (نصف اموال) و مابقی ترکه بین دیگر وارثان تقسیم میشود. به‌عنوان مثال:
- اگر زن تنها والدین زنده داشته باشد (و فرزندی نداشته باشد)، پس از سهم شوهر، بقیه اموال میان پدر و مادر تقسیم میشود.
- اگر پدر و مادر فوت کرده‌اند اما خواهر و برادری دارد، این افراد به‌عنوان وارث طبقه دوم ارث خواهند برد.
- اگر هیچ‌یک از افراد ذکر شده وجود نداشته باشند، نوبت به خویشان دورتر مثل عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنها می‌رسد.
در صورت فوت زن دارای فرزند، ارث چگونه تقسیم میشود؟
اگر زن دارای فرزند (چه پسر و چه دختر) باشد، اولویت ارث با فرزندان است. طبق قانون:
- شوهر یک چهارم اموال را ارث می‌برد.
- مابقی بین فرزندان تقسیم میشود که پسر دو برابر دختر سهم دارد.
مثال: اگر زن فوت‌شده یک پسر و یک دختر داشته باشد و شوهرش زنده باشد، ابتدا یک‌چهارم اموال به شوهر می‌رسد، و سه‌چهارم با نسبت ۲ به ۱ بین فرزندان تقسیم میشود.
در صورت نبود شوهر، کل ارث به فرزندان تعلق می‌گیرد، مگر اینکه آنها نیز در قید حیات نباشند و فرزندان ایشان (نوه‌ها) زنده باشند.
مطالعه بیشتر : قانون جدید تقسیم ارث بین فرزندان چگونه انجام میشود ؟
سهم شوهر از ارث زن چگونه است؟
طبق ماده ۹۱۳ قانون مدنی، در صورت فوت زن، شوهرش در دو حالت صاحب ارث میشود:
- اگر زن فرزند (یا نوه) داشته باشد: شوهر یک‌چهارم اموال را ارث می‌برد.
- اگر زن فرزند نداشته باشد: سهم شوهر یک دوم اموال خواهد بود.
لازم به ذکر است که شوهر از اموال غیرمنقول مانند زمین و خانه فقط حق قیمت دارد، نه عین مال. یعنی مثلاً اگر خانه‌ای به نام زن بوده باشد، شوهر تنها بهای معادل سهم خود را از آن دریافت می‌کند.
سهم پدر و مادر زن از ارث چگونه تعیین میشود؟
اگر زن فوت‌شده پدر و مادر زنده داشته باشد، آنان نیز جزء وارثان اصلی محسوب می‌شوند. در شرایطی که زن فرزندی ندارد:
- پس از کسر سهم شوهر، بقیه اموال بین پدر و مادر تقسیم میشود؛
- اگر فقط یکی از والدین زنده باشد، کل سهم والدین به همان یک نفر می‌رسد.
در صورتی که زن فرزند داشته باشد، والدین او دیگر از طبقه ارث خارج می‌شوند و تمام ارث پس از سهم شوهر به فرزندان تعلق می‌گیرد.
مطالعه بیشتر : مالیات بر ارث چیست ؟
ارث زن در صورت نداشتن هیچ وارثی (وارث طبقه دوم و سوم)
در موارد نادری که زن هیچ وارثی در طبقات سه‌گانه نداشته باشد (نه شوهر، نه فرزند، نه والدین، نه خواهر و برادر و نه بستگان دورتر)، ترکه به عنوان مال بلاوارث شناخته میشود و طبق قانون به حکومت (بیت‌المال) تعلق می‌گیرد.
برای اثبات نبود وارث، باید دادگاه گواهی انحصار وراثت صادر کند و تحقیقات لازم در این خصوص انجام شود.
نقش وصیت نامه در تعیین تکلیف ارث زن
زن می‌تواند تا یک‌سوم اموال خود را طبق وصیت‌نامه، به هرکسی که مایل باشد اختصاص دهد. این وصیت می‌تواند شامل اشخاص خارج از دایره وراث، خیریه، مسجد یا حتی برخی از بستگان خاص باشد.
اگر وصیت‌نامه رسمی یا عادی از زن فوت‌شده موجود باشد، تا یک‌سوم از ترکه بر اساس آن تقسیم میشود و مابقی مطابق قواعد ارث بین وارثان قانونی تقسیم خواهد شد.
آیا مهریه از ترکه زن کسر میشود یا نه؟
خیر، برخلاف مهریه که در صورت فوت شوهر از اموال او پرداخت میشود، در صورت فوت زن، مهریه موضوعیتی ندارد و شوهر حقی نسبت به دریافت مهریه ندارد. اما اگر زن دینی بر عهده داشته باشد (مثل بدهی، قرض، یا دیه پرداخت‌نشده)، این موارد پیش از تقسیم ارث از ترکه کسر می‌شوند.
تفاوت ارث زن در ازدواج دائم و موقت
در ازدواج موقت، شوهر از زن ارث نمی‌برد و بالعکس. مگر آنکه در ضمن عقد، ارث‌بری شرط شده باشد. در حالی که در ازدواج دائم، هم زن و هم شوهر به‌صورت متقابل از یکدیگر ارث می‌برند. بنابراین، برای بهره‌مندی از حقوق ارث، وجود عقد دائم الزامی است.
سؤالات پرتکرار
آیا دختر مجرد فوت شده هم ارث دارد؟
بله، اموال او میان والدین، خواهر و برادر، و سایر بستگان تقسیم میشود.
اگر زن هیچ فرزندی نداشته باشد، همه ارث به شوهر می‌رسد؟
خیر، شوهر فقط نیمی از اموال را می‌برد. باقی به والدین یا سایر وراث تعلق دارد.
اگر زن شاغل باشد و درآمد داشته باشد، آیا درآمد شخصی‌اش نیز ارث محسوب میشود؟
بله، تمام اموال منقول و غیرمنقول متعلق به زن در زمان فوت، در زمره ترکه قرار می‌گیرد.
جمع بندی
ارث زن در صورت فوت، موضوعی پیچیده اما دقیق و ساختارمند در قوانین ایران است. شناخت طبقات ارث، سهم هر یک از وراث و تفاوت شرایط خانوادگی در نحوه تقسیم ارث از اهمیت زیادی برخوردار است. با دانستن این موارد، هم می‌توان از تضییع حقوق قانونی جلوگیری کرد و هم فرآیند تقسیم اموال را با سرعت و شفافیت بیشتری پیش برد. اگر درگیر پرونده ارث هستید یا قصد تهیه وصیت‌نامه دارید، مشاوره با یک وکیل حقوقی توصیه میشود.
