در چه صورت مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد؟
مهریه یکی از حقوق مالی مهم زن در نظام حقوقی ایران محسوب می‌شود که به محض عقد نکاح، بر ذمه شوهر قرار می‌گیرد. با این حال، در برخی شرایط ممکن است مهریه به زن تعلق نگیرد یا از میزان آن کاسته شود. در این مقاله، تمامی شرایط و مواردی که باعث سقوط یا عدم تعلق مهریه می‌شود را بر اساس قوانین جدید و رویه‌های قضایی بررسی می‌کنیم.
فهرست مطالب
مفهوم مهریه در قانون ایران
مهریه یا صداق، مالی است که شوهر در زمان عقد نکاح متعهد به پرداخت آن به زن می‌شود. بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن به محض عقد مالک مهریه می‌شود و می‌تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. اما قانون‌گذار در برخی موارد خاص، حق مهریه را برای زن ساقط کرده یا محدود نموده است.
مواردی که مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد
۱. فسخ نکاح قبل از رابطه زناشویی
بر اساس ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، اگر عقد نکاح به دلایلی مانند وجود عیب در یکی از طرفین فسخ شود و قبل از وقوع رابطه زناشویی باشد، مهریه‌ای به زن تعلق نمی‌گیرد. فسخ نکاح ممکن است به دلایل زیر اتفاق بیفتد:
- جنون یا بیماری صعب‌العلاج شوهر یا زن
- عقم یا ناتوانی جنسی مرد که مانع از رابطه زناشویی شود
- ابتلا به بیماری‌های مقاربتی خطرناک
۲. طلاق قبل از نزدیکی
طبق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی، اگر طلاق قبل از رابطه زناشویی انجام شود، زن تنها مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود. این مورد به‌ویژه در عقدهای کوتاه‌مدت و پیش از تمکین زن رخ می‌دهد.
۳. عدم تمکین (نشوز زن)
بر اساس ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، اگر زن بدون دلیل موجه از تمکین خاص و عام نسبت به شوهر خودداری کند، در حکم ناشزه قرار می‌گیرد و ممکن است حق مهریه وی به‌طور کلی ساقط شود یا دریافت آن با مشکل مواجه گردد.
۴. بذل مهریه توسط زن (ابرا یا بخشش مهریه)
یکی از راه‌های قانونی برای سقوط مهریه، بخشش مهریه توسط زن است. اگر زن مهریه خود را به شوهر ببخشد و این امر در قالب یک سند رسمی ثبت شود، دیگر حق مطالبه آن را نخواهد داشت.
۵. اثبات عدم صحت عقد نکاح
اگر عقد نکاح از ابتدا باطل یا غیرقانونی باشد (مثلاً عقد صوری یا نکاح باطل به دلیل عدم رعایت شرایط قانونی)، مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد.
۶. ازدواج موقت بدون تعیین مهریه
بر اساس ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی، در عقد موقت اگر مهریه تعیین نشود، عقد صحیح نخواهد بود و زن مستحق دریافت مهریه نخواهد بود.
۷.طلاق خلع و مبارات
در طلاق خلع، زن برای رضایت شوهر به طلاق، بخشی یا تمام مهریه خود را بذل می‌کند.
۸.طلاق خلع و مبارات
در طلاق خلع، زن برای رضایت شوهر به طلاق، بخشی یا تمام مهریه خود را بذل می‌کند.
سوالات متداول
❓ آیا در صورت درخواست طلاق از سوی زن، مهریه ساقط می‌شود؟
خیر، زن در هر شرایطی حق مهریه را دارد، مگر اینکه آن را ببخشد یا طلاق توافقی باشد که در آن بخشی از مهریه ممکن است بخشیده شود.
❓ آیا مهریه در صورت فوت شوهر پرداخت می‌شود؟
بله، پس از فوت شوهر، مهریه از اموال او پرداخت می‌شود و زن یکی از طلبکاران اولویت‌دار محسوب می‌شود.
❓ آیا اگر مرد مهریه را نداشته باشد، زن می‌تواند درخواست طلاق کند؟
بله، اگر شوهر توان پرداخت مهریه را نداشته باشد، زن می‌تواند بر اساس عسر و حرج از دادگاه درخواست طلاق کند.
مهریه یکی از حقوق مهم زنان در نکاح دائم و موقت است، اما در برخی شرایط ممکن است این حق از بین برود یا کاهش یابد. فسخ نکاح قبل از زناشویی، طلاق قبل از رابطه جنسی، عدم تمکین زن، بذل مهریه، عدم صحت نکاح و ازدواج موقت بدون مهریه از جمله مواردی هستند که باعث سقوط یا کاهش مهریه می‌شوند. برای آگاهی دقیق از حقوق خود، بهتر است با وکیل متخصص مشورت نمایید.
