چک موردی چیست؟ چک الکترونیک چیست؟

در این مطلب قصد داریم تا به تعریف چک موردی و چک الکترونیک بپردازیم و بیان کنیم که منظور از این دو چک که در قانون صدور چک ۱۳۹۷ آمده چیست. این مطلب از آن جهت مهم است که هر کدام از موارد مزایا و معایبی می‌تواند داشته باشد پس لازم است تا تعریفشان را بدانیم تا بسته به نیازی که داریم از آن‌ها استفاده کنیم. در ادامه توضیح خواهیم داد که چک موردی چیست؟ و چک الکترونیک چیست؟

چک الکترونیکی از اسناد تجارتی الکترونیکی است که به دو صورت چک اصیل الکترونیکی (تمام الکترونیکی) و چک جایگزین الکترونیکی مورد انتقال قرار می‌گیرند چک‌های تمام الکترونیکی اصولاً محل‌دار بوده و در صورت بی‌محل یا وعده‌دار بودن سامانه از صدور آن خودداری می‌کند این دسته از چک‌ها از قواعد حقوقی خاصی برخوردار بوده و یکی از روش‌های پرداخت در تجارت الکترونیک است. چک‌های الکترونیکی ویژگی‌های مهمی دارند آنها خدمات زیر را عرضه می‌کنند تراکنش‌های بانکی را قادر می‌سازند تا با امنیت کافی در اینترنت به کار گرفته شوند. در بستری نامحدود ولی کنترل شده اطلاعات، صحت خود را حفظ می‌کنند. تقلب‌های ایجاد شده روی چک‌ها از بین می‌رود تأیید خودکار محتویات و صحت چک‌ها. خصیصه‌های مرسوم چک‌های معمولی نظیر توقف پرداخت و اصلاح آسان آن افزایش قابلیت‌های نظیر فعال نمودن تاریخ پرداخت.

ماده ۱- متن زیر به عنوان یک تبصره به ماده (۱) قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵/۴/۱۶ و اصلاحات و الحاقات بعدی آن الحاق می‌گردد.

تبصره – قوانین و مقررات مرتبط با چک، حسب مورد راجع به چک‌هایی که به شکل الکترونیکی (داده پیام) صادر می‌شوند نیز لازم الرعایه است بانک مرکزی مکلف است ظرف مدت یک سال پس از لازم الاجراء شدن این قانون، اقدامات لازم در خصوص چک‌های الکترونیکی (داده پیام) را انجام داده و دستورالعمل‌های لازم را صادر نماید.

ماده ۲ ماده (۴) قانون به شرح زیر اصلاح می‌گردد:

ماده ۴- هرگاه وجه چک به علتی از علل مندرج در ماده (۳) پرداخت نگردد، بانک مکلف است بنابر درخواست دارنده چک فوراً غیر قابل پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه‌ای که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادر کننده در آن ذکر شده باشد، علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضا و مهر و به متقاضی تسلیم نماید. به گواهینامه فاقد کد رهگیری و فاقد مهر شخص حقوقی در مراجع قضایی و ثبتی ترتیب اثر داده نمی‌شود.

بهتر است در رابطه با تکالیف دارندگان چک چیست؟ بخوانید.

در برگ مزبور باید مطابقت با عدم مطابقت امضای صادر کننده با نمونه امضای موجود در بانک (در حدود عرف بانکداری) از طرف بانک گواهی شود. بانک مکلف است به منظور اطلاع صادر کننده چک، فوراً نسخه دوم این برگ را به آخرین نشانی صاحب حساب که در بانک موجود است ارسال دارد. در برگ مزبور باید نام و نام خانوادگی و نشانی کامل دارنده چک نیز قید گردد.

بهتر است با سامانه‌ های مربوط به چک در قانون صدور چک [مصوب ۱۳۹۷] آشنا شوید.

در این خصوص باید بیان داشت یکی از ابداعات قانون‌گذار در اصلاح قانون چک پیش بینی صدور چک موردی است. از همین روی مطابق تبصره ۲ ماده ۶ قانون صدور چک اصلاحی سال ۱۳۹۷ امکان صدور چنین چکی را فراهم نموده است به منظور کاهش تقاضا برای دسته چک و رفع نیاز اشخاص به ابزار پرداخت وعده‌دار بانک مرکزی مکلف است ظرف مدت یک سال پس از لازم الاجراء شدن این قانون، ضوابط و زیرساخت خدمات برداشت مستقیم را به صورت چک موردی برای اشخاصی که دسته چک ندارند، به صورت یکپارچه در نظام بانکی تدوین و راه اندازی نماید تا بدون نیاز به اعتبار سنجی رتبه‌بندی اعتباری و استفاده از دسته چک امکان برداشت از حساب این اشخاص برای ذی نفعان معین فراهم شود.

لازم به ذکر است چنین چکی از امتیازات مقرر در ماده ۵ مکرر قانون صدور چک نیز بهره‌مند است. از همین روی قسمت اخیر ماده مذکور چنین مقرر نموده است در صورت عدم موجودی کافی برای پرداخت چک موردی صاحب حساب تا زمان پرداخت، دین مشمول موارد مندرج در بندهای (الف) تا (د) ماده (۵) مکرر این قانون و نیز محرومیت از دریافت دسته چک، صدور چک جدید و استفاده از چک موردی است. ماده ۵ مکرر نیز چنین بیان می‌دارد: بعد از ثبت غیر قابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی این سامانه مراتب را به صورت برخط به تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری اطلاع می‌دهد. پس از گذشت بیست و چهار ساعت کلیه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری حسب مورد مکلف‌اند تا پیش از رفع سوء اثر از چک، اقدامات زیر را نسبت به صاحب حساب اعمال نمایند.

الف- عدم افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید

ب- مسدود کردن کلیه حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغی که صادر کننده تحت هر عنوان نزد بانک یا مؤسسه اعتباری دارد به میزان کسری مبلغ چک به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی

ج- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت نامه‌های ارزی یا ریالی

د- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی.

در این مطلب به طور مختصر به تعریف چک موردی و چک الکترونیک پرداختیم و در مورد آن‌ها توضیح دادیم تا در مطالب بعدی به طور جزئی و مفصل‌تر شرایط و مزایا و معایبشان را توضیح دهیم.