انواع قرارداد کاری

در سال ۱۳۶۹ قانون کار در راستای حمایت از کارگران و برای جلوگیری سوءاستفاده‌ی کارفرما از این قشر به تصویب رسید. بدیهی‌ترین اصلی که در این قانون وجود دارد این است که کارگر و کارفرما برای طول مدتی که با هم کار می‌کنند و رابطه‌ی کاری دارند موظف به تنظیم قرارداد هستند. از طرفی نکته‌ی مهم دیگری هم که وجود دارد این است که قانون کار جزو قوانین آمره است و کارگر و کارفرما نمی‌توانند خلاف آن توافق کنند. به عبارت دیگر نمی‌توانند کم‌تر از حقوقی که برای کارگر تعیین شده است معین کنند. در غیر این صورت قرارداد از لحاظ قانونی اعتباری ندارد. لازم به ذکر است که آمره بودن قوانین کار برای قراردادهای کاری در مورد تمام انواع قرارداد کاری جاری است. حال در این مطلب سعی بر این داریم که به انواع این قرارداد بپردازیم.

بر اساس قانون روابط کارگر و کارفرما مصوب ۱۳۶۹، قراردادهای کار غیرتشریفاتی و معوض هستند. بدین معنی که انعقاد آن‌ها نیاز به تشریفات خاصی ندارد و همچنین در ازای چیزی که یکی از طرفین قرارداد می‌دهد طرف دیگر قرارداد نیز باید کالا، هزینه یا خدماتی ارائه دهد.

براساس ماده ۷ قانون کار که اعلام می‌دارد:

«قرارداد کار، عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می‌دهد»

بر همین اساس می‌توان انواع قرارداد کاری به قرارداد کار دائم، قرارداد کار موقت و قرارداد کار معین تقسیم‌بندی کرد.

اولین و متداول‌ترین قرارداد کار بین کارگر و کارفرما قرارداد کار دائمی است. طی این قرارداد مدت زمان مشخصی برای همکاری تعیین نشده است و فرض بر این است که طرفین قرارداد قصد دارند برای مدت طولانی با هم کار دارند. همان طور که مشخص است این نوع قرارداد بهترین نوع قرارداد برای کارگر است چرا که از لحاظ شغلی می‌تواند احساس امنیت کند و برای آینده‌اش برنامه‌ریزی نماید. مگر اینکه در آینده در اثر خطای کارگر، کارفرما بخواهد قرارداد را فسخ کند یا کارگر قصد داشته باشد شغل یا محل کار خود را تغییر دهد که این هم شرایط خود را دارد و در مطالب بعدی بدان پرداخته خواهد شد.

اگر میان کارگر و کارفرما قرارداد کار دائمی منعقد شود موجب می‌شود که کارگر بتواند از مزایای یک کار ثابت بهره‌مند شود. یکی از این بهره‌مندی‌ها این است که مزایای کارگر از جمله سنوات و بیمه سال به سال افزایش می‌یابد و همچنین در صورتی که قرارداد خاتمه یابد و به پایان برسد می‌تواند از مزایای صندوق تأمین اجتماعی مانند صندوق بازنشستگی و از کار افتادگی استفاده ببرد. لازم به ذکر است اگر برای قرارداد کار مدت زمان مشخصی تعیین نشود فرض بر این خواهد بود که این قرارداد دائم است و طرفین قصد داشته‌اند که قراردادی دائمی منعقد کنند.

در بخش قبلی توضیح دادیم که بهترین نوع قرارداد کار، نوع دائمی آن است و اگر مدت زمان مشخصی تعیین نشود فرض بر این خواهد بود که قرارداد دائمی است. اما در برخی موارد کارگر و کارفرما قصدشان بر این است که برای مدتی موقت با هم کار کنند لذا اقدام به انعقاد قرارداد کار موقت می‌کنند. این قراردادها برای کارهایی مناسب هستند که جنبه و ماهیت غیرمستمر دارند. البته لازم به ذکر است که قرارداد موقتی کار مانع از بهره‌مندی کارگر از مزایای بیمه نمی‌شود.

در تبصره ۱ ماده ۷ قانون کار آمده است که: حداکثر مدت موقت برای کارهایی که طبیعت آنها جنبه‌ی غیرمستمر دارد توسط وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

همان طور که از متن قانون برمی‌آید وزارت کار و امور اجتماعی باید حداکثر زمان برای قراردادهای موقت را تعیین کند تا مانع از سوءاستفاده‌ی کارفرما از کارگر شود.

در بخش‌های قبلی قرارداد کار دائمی و موقت را توضیح دادیم. حال در این بخش به قرارداد کار معین می‌پردازیم. این نوع از قرارداد بر اساس مواد ۲۴ و ۲۵ قانون کار به رسمیت شناخته شده است.
ماده‌ی ۲۴ قانون کار اذعان دارد که: «در صورت خاتمه قرارداد کار، کار معین یا مدت موقت، کارفرما مکلف است به کارگری که مطابق قرارداد، یک سال یا بیشتر، به کار اشتغال داشته است برای هر سال سابقه، اعم از متوالی یا متناوب بر اساس آخرین حقوق مبلغی معادل یک ماه حقوق به عنوان مزایای پایان کار به وی پرداخت نماید.»
ماده‌ی ۲۵ قانون کار: «هر گاه قرارداد کار برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین، منعقد شده باشد هیچ یک از طرفین به تنهایی حق فسخ آن را ندارند. تبصره- رسیدگی به اختلافات ناشی از نوع این قراردادها در صلاحیت هیات های تشخیص و حل اختلاف است.»
همان‌طور که مشاهده می‌کنید قانون‌گذار در ماده‌ی ۲۵ قانون کار نیز به نفع کارگر عمل کرده و عنوان کرده حتی اگر قرارداد کار موقت یا برای کار معین هم باشد هیچ یک طرفین حق ندارد به تنهایی قرارداد را فسخ کنند و در صورت تصمیم یکی از طرفین برای فسخ قرارداد، تصمیم نهایی باید بر عهده‌ی هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف گذارده شود. حال باید توجه داشت که قرارداد کاری برای کار مشخص خود به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود که قصد داریم در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها بپردازیم.

قرارداد پیمانکاری نیز یکی دیگر از انواع قرارداد کار محسوب می‌شود که در مشاغل مختلفی از جمله مشاغل ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. آنچه که مهم است این است که در این قرارداد زمان اهمیت اولی ندارد و اولویت با زمان نیست، البته این به این معنا نیست که زمان کلاً بی‌اهمیت است. منظور این است که شخص طی قرارداد پیمانکاری موظف می‌شود که پروژه‌ای خاص و تعریف شده را به سرانجام برساند و تحویل کارفرما دهد. در طول قرارداد هم کارفرما دخالت چندانی در چگونگی پیشبرد روند امور ندارد و بیشتر منتظر نتیجه می‌ماند. این نوع قرارداد تنها مشمول بیمه تأمین اجتماعی است. در این قرارداد، میزان مبلغ و نحوه پرداخت آن نیز باید به‌صورت دقیق ذکر شود. لازم به ذکر است که در قراردادهای پیمانکاری، مبلغ بیمه به‌صورت درصدی از ارزش کل قرارداد کسر می‌شود.

از انواع دیگر قرارداد کار معین، قرارداد کارآموزی است. بر اساس این نوع قرارداد شخص وظیفه دارد که برای آنکه در شغل خود مهارت بیشتری به دست آورد فعالیت‌هایی مرتبط با شغل خود به انجام برساند. کارفرما نیز موظف است کارآموز را جهت یادگیری و کسب مهارت لازم برای شغلی معین همراهی کند.

باید گفت که قراردادهای کار به همین موارد خلاصه نمی‌شود و دسته‌بندی‌های دیگری نیز دارد. در این مطلب سعی شد به عنوان یک مقدمه به انواع قرارداد کاری به صورت کلی پرداخته شود. در مطالب بعدی جزئیات و مطالب بیشتری در اختیار شما قرار می‌گیرد.