جرم تهدید به آبرو ریزی چیست و چه مجازاتی دارد؟

برای همه ما احتمالاً پیش آمده که شخصی ما را تهدید به آبرو ریزی کند. این تهدید ممکن است از راه‌های مختلف و شیوه‌های متفاوت به انجام برسد. حتی ممکن است خودمان نیز در عصبانیت و خشم شخصی دیگر را به چنین چیزی تهدید کنیم. تهدید به آبرو ریزی اغلب برای انتقام یا رسیدن به هدفی دیگر به انجام می‌رسد. از این رو و با توجه به اینکه تهدید آبرو ریزی در قوانین کیفری جمهوری اسلامی ایران جرم انگاری شده و مجازات مشخص دارد در این مطلب قصد داریم به این موضوع بپردازیم که جرم تهدید به آبرو ریزی چیست و چه مجازاتی دارد؟ این مطلب می‌تواند کمک کند که در صورتی که با چنین تهدیدی مواجه شدیم بدانیم که چه باید بکنیم و چه اقداماتی حقوقی‌ می‌توانیم انجام دهیم تا به دور از واکنش‌های احساسی و غیر قانونی، با حل مسئله از ایجاد مسائل دیگر جلوگیری نماییم.

بر اساس و با استناد به قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ که در ماده ۶۹۹ اذعان می‌دارد:

«هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از این که به این و‌اسطه تقاضای و‌جه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه یا زندان از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.»

بر اساس این ماده که ذکر شد اگر شرف، آبرو، مال و حیثیت شخصی مورد تهدید واقع شود و شخصی دیگر بخواهد از این طریق وی را مجبور به انجام یا انجام ندادن کاری بکند این کار جرم بوده و مجازات به دنبال دارد. در اینجا لازم است که مفهوم سه اصطلاح بیان شود تا جرم تهدید به آبرو ریزی بهتر مشخص شود. این سه اصطلاح ضرر نفسی، ضرر شرفی و ضرر مالی هستند.

• ضرر شرفی: در صورتی است که آبرو، حیثیت و شرف شخصی یا نزدیکان که از سرمایه‌های یک فرد است با افشای اسرار مورد تهدید واقع شود.
• ضرر نفسی: زمانی است که جان شخصی یا نزدیکان او از طریق لفظ و سخن یا از طریق عمل مورد تهدید واقع شود.
• ضرر مالی: زمانی است که اموال شخصی به صورت غیر قانونی مورد آسیب و لطمه واقع شود.

آبرو یکی از سرمایه‌های یک فرد است که در طول زندگی برای جمع کردن آن تلاش می‌کند تا از این طریق در جامعه کسب اعتبار کند و بتواند امور خود را راحت‌تر پیش ببرد. به طور کلی این جرم زمانی رخ می‌دهد و محقق می‌شود که شخصی از اطلاعات و اسرار زندگی شخصی فردی دیگر مطلع باشد و از طریق آن بخواهد فرد اخیر را مجبور به انجام کاری کند یا وی از انجام کاری منصرف سازد و او را تهدید به افشای اطلاعات و اسراری کند که از آن باخبر است. امروزه با توجه به گستردگی امکانات ارتباط بستر جرم تهدید به آبرو ریزی نیز وسیع شده و ممکن است از طریق مختلف به انجام برسد. مانند تلفن، تهدید حضوری یا از طریق فضای مجازی مانند تلگرام، واتساپ، اینستاگرام و … . این جرم هم مانند سایر رایم سه عنصر قانونی، مادی و روانی دارد که در ادامه قصد داریم به بیان این عناصر بپردازیم.

۱- عنصر قانونی

 عنصر قانونی جرم تهدید به آبروریزی که در مطالب پیشین گفته شد و منظور همان ماده قانونی است که بر اساس آن این عمل جرم انگاری شده و مجازات تعیین شده است و برای طرح شکایت در این مورد باید به این ماده قانونی استناد کرد.

۲- عنصر مادی

عنصر مادی منظور از اقداماتی است که شخصی انجام می‌دهد تا آبرو و حیثیت و شرف شخصی دیگر را مورد لطمه و آسیب قرار دهد. این اقدامات اغلب با اسناد و اطلاعاتی که شخص در دست دارد به انجام می‌رسد. البته نکته قابل ذکر در این مورد این است که گاهی شخص تهدید خود را فقط با کلام به انجام می‌رساند و با افشای اسرار به صورت کلامی جرم را مرتکب می‌شود. باید گفت که فرقی نمی‌کند در چنین مواردی نیز جرم به انجام رسیده است. تنها تفاوتی که دارد در چنین مواردی ممکن است اثبات تهدید به آبرو ریزی برای کسی که شاکی است و مورد تهدید واقع شده سخت‌تر باشد و برای همین نیاز به وکیل کیفری بیش از پیش احساس می‌شود.

۳- عنصر روانی

منظور از عنصر روانی هم سوءنیت و قصد بدی است که شخص تهدید کننده دارد. البته کسی که دیگری را تهدید به آبرو ریزی می‌کند قطعاً نیز خیر ندارد و حتماً سوءنیتی پشت آن نهفته است.

در مطالب پیشین گفتیم که تهدید به آبرو ریزی با توجه به گسترش امکانات ارتباطی ممکن از طرق مختلفی به انجام برسد و فضای مجازی یکی از آن‌ها است. در این بخش بدون تفکیک فضای مجازی و غیر آن، مجازات جرم تهدید به آبرو ریزی را به طور کلی برای شما توضیح خواهیم داد و برای پرداختن به این موضوع توجه به چند ماده قانونی ضرورت دارد.

اولین ماده، ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی است. بر اساس این ماده اگر شخصی دیگری را به آبرو ریزی تهدید کند مرتکب شده و فرقی نمی‌کند این تهدید چگونه و در چه بستری و از طریق چه فضایی به انجام رسیده باشد، در هر صورت شخص تهدید کننده به مجازات ۷۴ ضربه شلاق یا زندان و حبس به مدت دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد. نکته این ماده قانونی این است که مجازات یا ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود یا دو ماه تا دو سال حبس و زندانی، حال بسته به نظر قاضی پرونده یکی از این دو انتخاب خواهند شد و امکان اینکه فرد تهدید کننده به هر دو محکوم شود وجود ندارد. البته بر اساس قانون کاهش حبس تعزیری از آنجا که این جرم از جرایم قابل گذشت است تنها در صورتی مجازات وجود خواهد داشت که شخص تهدید شده اقدام به شکایت کند و در صورتی که شاکی شکایت نکند یا گذشت کند مجازاتی هم نخواهد بود.

در مطلب پیشین به طور کلی به مجازات جرم تهدید به آبرو ریزی پرداختیم اما همان طور که گفتیم با توجه به گسترش امکانات ارتباطی ممکن است تهدید به آبرو ریزی از طریق فضای مجازی باشد. حال با توجه به اهمیت این موضوع قانون گذار قوانینی جداگانه برای مجازات جرم تهدید به آبرو ریزی وضع کرده است. در ادامه به بیان این قوانین می‌پردازیم.

• آبرو ریزی در فضای مجازی ممکن است به صورت انتشار عکس و فیلم خصوصی اشخاص باشد. این موضوع در ماده ۱۷ قانون جرایم رایانه‌ای مورد بحث قرار گرفته و جرم‌انگاری شده است. این ماده بیان می‌دارد که: «هر کس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
• گاهی ممکن است افراد در فضای مجازی تصویر یا صدای شخصی دیگر را تحریف کنند یا اقدام به مونتاژ آن نمایند که این روزها با توجه به آمدن هوش مصنوعی این امکان راحت‌تر هم شده است و از طریق تهدید به آبرو ریزی را محقق سازند. این عمل با عنوان جرم تغییر و انتشار عکس و فیلم خصوصی دیگران در ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه‌ای جرم‌انگاری شده است. این ماده قانونی اذعان دارد که: «   ماده۱۶ـ هرکس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

           تبصره ـ چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.

• علاوه بر موارد ذکر شده گاهی شخصی مطالبی دروغین و کذب را به شخصی دیگر نسبت می‌دهد و از طریق آبروی او را مورد آسیب و خطر قرار می‌دهد. مانند اینکه شخصی مطلبی در فضای مجازی بنویسید و به دروغ بگوید این مطلب فلان شخص گفته است. این عمل در قانون جرایم رایانه‌ای با عنوان جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی جرم‌انگاری شده است. ماده ۱۸ این قانون اذعان دارد که: «هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یاد شده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان)، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»

حال در ادامه مطالب به بحث در این مورد می‌پردازیم که اگر تهدید به آبرو ریزی محقق شد و ما قصد شکایت داشتیم چگونه می‌توانیم این شکایت خود را ثبت کنیم.

در اولین قدم بایستی که به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و شکواییه با عنوان تهدید به آبرو ریزی ثبت نمایید. لازم به ذکر است همراه با شکواییه باید مدارک هویتی مانند شناسنامه و کارت ملی و هم چنین اسناد و مدارکی که نشان می‌دهد تهدید به آبرو ریزی شده‌اید نیز باید به همراه داشته باشد و این مدارک را به شکواییه خود پیوست نمایید و ضمیمه آن کنید. در مواردی که تهدید از طریق کلام بوده و شخص تهدید کننده با کلام و لفظ شما را تهدید به آبرو ریزی کرده، داشتن شاهد برای اثبات این موضوع در دادگاه بسیار مهم است. پس اگر شاهدی دارید حتماً شهادت آن‌ها را به شکواییه خود پیوست کنید. یا می‌توانید اسکرین شات تهدیدهای به انجام رسیده در فضای مجازی را هم پیوست کنید اگر این تهدید در فضای مجازی صورت گرفته است (مثلاً از صفحه گفتگوی خود با فرد تهدید کننده در واتساپ یا تلگرام یا ایتا و روبیکا اسکرین شات بگیرید.) به این طریق شکایت شما ثبت می‌شود و در نوبت رسیدگی قرار می‌گیرد.

پس از اینکه شکایت از جرم تهدید به آبرو ریزی ثبت شد حالا نوبت رسیدگی به آن می‌رسد. برای رسیدگی به جرم تهدید به آبرو ریزی پس از اینکه شکایت ثبت شد پرونده به دادسرا ارجاع داده می‌شود. مقامات دادسرا به صورت مقدماتی و اولیه پرونده را بررسی و مدارک و شواهد را تحلیل می‌کنند. در این مرحله غالباً از شاکی خواسته می‌شود که مدارک و شواهد خود را ارائه دهد و اگر شهودی دارد برای شهادت به دادسرا بیاورد. نکته دیگر این است که اگر تهدید در فضای مجازی رخ داده باشد می‌توان به پلیس فتا مراجعه کرد و نظر کارشناسان پلیس فتا نیز به دادسرا ارائه شود. پس از این‌ها اگر دادسرا مدارک و شواهد را کافی بداند پرونده را به دادگاه ارجاع می‌دهد و اگر مدارک و شواهد برای اثبات تحقق جرم تهدید به آبرو ریزی کافی نداند قرار منع تعقیب صادر خواهد کرد و پرونده مختومه می‌شود.

پس از اینکه دادسرا مدارک و شواهد را کافی دانست و پرونده را به دادگاه کیفری ارجاع داد. این بار دادگاه کیفری دوباره پرونده را بررسی خواهد کرد و اگر تحقق شرایط جرم تهدید به آبرو ریزی را مسلم بداند حکم لازم را صادر و فرد تهدید کننده به مجازات محکوم خواهد شد.

در این مطلب سعی شد جرم تهدید به آبرو ریزی تعریف و مفهوم آن بیان شود و سپس شرایط تحقق آن توضیح داده شود و در نهایت مجازات و نحوه شکایت و نحوه رسیدگی به جرم تهدید به آبرو ریزی تشریح شد. در مواردی مانند تهدید در فضای مجازی یا تهدید به صورت کلامی اثبات آن در دادگاه سخت می‌شود برای همین در چنین شرایطی حتماً لازم است تا از تخصص و دانش وکیل کیفری بهره‌مند شوید.