زن ناشزه کیست؟

در مطالب پیشین گفته شد که به محض جاری شدن خطبه‌ی عقد نکاح میان زن و مرد، این دو نسبت به هم حقوق و تکالیفی را خواهند داشت که بر اساس قانون ملزم به رعایت آن‌ها هستند و در صورتی که از رعایت این حقوق و تکالیف خودداری کنند مطابق با قوانین دچار عواقب کیفری و حقوقی خواهند شد. البته این در شرایطی است که ضمن عقد نکاح شروط خاصی میان زن و مرد توافق نشده باشد. یکی از این حقوق و تکالیف که زن نسبت به مرد دارد و باید آن را در قبال مرد رعایت کنند، تمکین است. تمکین به دو نوع خاص و عام تقسیم می‌شود که در مقاله‌ی شرایط طلاق در صورت عدم تمکین زن مفصل بدان پرداختیم. حال اگر زنی نسبت به شوهر خود تمکین نکند به او زن ناشزه می‌گویند. نکته اینجاست که لازم نیست زن از تمکین کردن در هر دو نوع خاص و عام امتناع کند تا عنوان ناشزه به او تعلق گیرد. همین که از تمکین عام یا تمکین خاص نسبت به مرد خودداری ورزد ناشزه است. به واژه‌ی «یا» دقت فرمایید. در متون حقوقی وقتی یا ذکر می‌شود یعنی تحقق یکی از شرایط یا موارد طرفین یا کافی‌ست.

در کل به زنی که تمکین نکند ناشزه می‌گویند. زنی که ناشزه است نفقه به او تعلق نمی‌گیرد اما ناشزه بودنش تأثیری بر مهریه‌ی او ندارد.

تمکین به دو نوع خاص و عام تقسیم می‌شود.

تمکین عام مربوط به امور منزل، نظافت، آشپزی و مواردی مانند خوش‌رفتاری و رفتار مناسب با شوهر است.

و تمکین خاص به امور زناشویی و روابط جنسی میان زن و مرد ارتباط دارد. حال برای اینکه بهتر به این موضوع پرداخته باشیم مثال‌هایی برای هر کدام ذکر می‌کنیم.

بر اساس ماده‌ی ۱۱۰۲ قانون مدنی:

«همین که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می‌شود.»

بنابراین این ماده عنوان دارد که اثبات صحت عقد نکاح کافی‌ است تا ثابت شود که زن نسبت به مرد باید تمکین کند. مگر در مواردی که قانون اجازه داده چنین نباشد یا اینکه زن و مرد ضمن عقد نکاح توافقاتی کرده باشند.

همچنین براساس ماده‌ی ۱۱۱۴ قانون مدنی:

«زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند سکنی نماید مگر آن که اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.»

پس بر اساس این ماده هم اصل بر این است که زن باید در منزلی سکنی گزیند که مرد تعیین می‌کند و در صورتی که از این کار خودداری کند به منزله‌ی عدم تمکین خواهد بود. البته تمام اینها در شرایطی خواهد بود که زن و مرد توافق دیگری نداشته باشند.

بر اساس ماده‌ی ۱۱۱۷ قانون مدنی:

«شوهر می‌تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد منع کند.» بر اساس این ماده هم مرد می‌تواند از اشتغال زن خود یا اشتغال او در حرفه‌ی خاصی جلوگیری کند و در صورتی که زن در این موضوع با مرد همراهی نکند، به معنای عدم تمکین خواهد بود.

همان طور که پیش از این نیز ذکر شد تمکین خاص شامل امور مربوط به روابط زناشویی و جنسی زن و مرد خواهد بود. در صورتی که زن از تحقق لذت‌های جنسی برای مرد امتناع کند به معنای عدم تمکین خواهد بود. البته که این لذت‌های جنسی باید در معنا و حدود عرفی آن باشد و نه اینکه مرد انتظار برخی امور را داشته باشد که عرفی نیست و اگر زن خودداری کرد، عدم تمکین تلقی شود. چنین نیست. از طرفی قانون خود به زن اجازه داده که در مواردی که بیمار است یا در دوران عادت ماهیانه‌ی خود است، اگر تمکین نکند عاقبتی متوجه او نیست. و همچنین در صورتی که مهریه‌ی زن عندالمطالبه باشد و مهریه‌ی خود را درخواست کند و مرد به هر دلیلی از پرداخت آن خودداری کند، تا زمانی که مهریه‌ی زن به او پرداخت می‌شود زن می‌تواند از تمکین مرد خودداری کند.

تا اینجا توضیح دادیم که زن ناشزه کیست و در چه شرایطی ناشزه بودن یک زن ثابت می‌شود. در رابطه با اثبات ناشزه بودن زن بیشتر بدانید. حال می‌خواهیم بدین بپردازیم که ناشزه بودن یک زن چه تأثیری بر سایر جنبه‌های ازدواج خواهد گذاشت.
پیش از هر چیزی توجه به ماده‌ی ۱۱۰۸ قانون مدنی اهمیت دارد. این ماده اذعان دارد که:

«هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.»

همانطور که در این ماده ذکر شده است اگر زن برایش مقدور و امکان‌پذیر باشد و از انجام تکالیف خود به موجب عقد نکاح که تمکین جزو اصلی آن است، خودداری کند نفقه به او تعلق نمی‌گیرد. بنابراین زنی که ناشزه است نفقه ندارد.

لازم به ذکر است صرف اینکه مرد معتقد به ناشزه بودن زنش باشد نمی‌تواند از عدم پرداخت نفقه‌ی او خودداری کند. بلکه باید به دادگاه خانواده مراجعه کرده و با طرح دعوای الزام به تمکین، حکم عدم تمکین همسرش را بگیرد و تمکین نکردن و ناشزه بودن او را به صورت رسمی ثابت کند و سپس می‌تواند نفقه را پرداخت نکند.

فرض بر این است که طلاق حقی است که قانون به مرد داده و این امر قائم به مرد و در اختیار اوست. البته زن و شوهر ضمن عقد نکاح می‌توانند طوری دیگر شرط کرده باشند و مثلاً حق طلاق در اختیار زن و هر دو باشد. بنابراین اگر طلاق در اختیار مرد باشد مرد می‌تواند زن ناشزه‌ی خود را طلاق بدهد. البته در چنین شرایطی همانطور که گفته شد مرد باید مهریه همسرش را تمام و کمال و با رعایت قوانین پرداخت کند. فقط او از پرداخت نفقه‌ی زن در دورانی که از تمکین اجتناب کرده معاف است یعنی از دورانی که مرد گواهی رسمی عدم تمکین زنش را از دادگاه خانواده گرفته است و طبیعتاً زن هم نمی‌تواند بابت میزان نفقه‌ی معوقه‌اش از مرد شکایت کند.

یک نکته‌ی مهم که حتماً لازم است در این مطلب بدان اشاره شود این است که اگر عدم تمکین زن در دادگاه ثابت شود دادگاه می‌تواند حکم به تمکین زن در مقابل شوهر بدهد اما نمی‌تواند زن را مجبور به انجام این کار کند. تنها کاری که دادگاه در مقابل عدم تمکین مجدد زن می‌تواند انجام دهد این است که مجوز ازدواج مجدد مرد بدون اذن زن را صادر نماید.

در این مطلب سعی شد توضیح بدهیم که زن ناشزه به چه زنی گفته می‌شود و عواقب و نتایج حقوقی ناشره بودن یک زن را بررسی کنیم. از آنجا که اثبات عدم تمکین زن پیچیده و سخت است حتماً پیشنهاد می‌شود برای پیشبرد بهتر امور حتماً از تخصص و دانش وکیل عدم تمکین بهره ببرید.