سقف مهریه چقدر است؟

مهریه یا صداق مالی است که زن از قبل عقد نکاح صاحب آن می‌شود و مرد ملزم است که آن را به همسر خود بدهد. مهریه الزاماً پول یا سکه نیست بلکه هر چیزی که ارزش مالی داشته باشد می‌تواند به عنوان مهریه تعیین شود و این مال می‌تواند هر میزان و اندازه‌ای داشته باشد و فقط چیزی که شرط است و کفایت می‌کند این است که طرفین عقد نکاح یعنی زن و شوهر بر سر آن توافق داشته باشند. البته در قانون جدید حمایت از خانواده برای اینکه دست زن را از سوءاستفاده از این موضع کوتاه کند و با توجه به تجاربی که در گذشته به دست آمده است محدودیتی برای تعیین سقف مهریه گذاشته شده است.

همان طور که پیش از این گفتیم بر اساس قوانین گذشته و شرع سقف و محدودیتی برای تعیین میزان مهریه نبوده است و تنها چیزی که در این موضوع اهمیت داشته، توافق زن و شوهر است. اما در سال‌های پیشین به دلیل سوءاستفاده‌هایی که از مهریه به خصوص توسط زنان شد، قانون‌گذار تصمیم گرفت برای کوتاه کردن دست سوءاستفاده‌گران و حمایت از نهاد خانواده، سقف و محدودیتی برای آن تعیین کنند. به عبارتی با افزایش آمار زندانیان ناشی از مهریه به خاطر عدم امکان بازپرداخت آن، قانونگذار تصمیم گرفت تا اجرای حکم مهریه را تا سقف مهریه خاصی در نظر بگیرد و برای آن محدودیت تعیین کند.

پرداخت مهریه به زن در دو حالت صورت می‌پذیرد. گاهی پیش از وقوع طلاق و از طریق تنظیم دادخواستی جداگانه و گاهی هم حین رسیدگی به دعوی طلاق نسبت به دریافت مهریه اقداماتی صورت می‌پذیرد. در حالت دومی که ذکر شد برای اینکه زن از مطالبه‌ی مهریه به عنوان تلافی در برابر تقاضای طلاق مرد استفاده نکند، قانونگذار تنها زمانی به او اجازه می‌دهد که مهریه خود را به طور کامل دریافت دارد که  دادگاه حکم به محق بودن او داده باشد و هم چنین مرد توانایی و استطاعت پرداخت آن را داشته باشد.

این موضوع در میان عموم مردم اشتباه فهمیده شده و نسبت به آن سوءتفاهم‌هایی پیش آمده، چرا که موضوعی که ذکر شد به معنای محدود کردن اختیار دریافت کل مهریه نیست. بلکه با این کار استثنائی است بر قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی.

ماده‌ی ۲ قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی اذعان دارد که: «هرکس محکوم به پرداخت مالی به دیگری شود چه به صورت استرداد عین یا قیمت یا مثل آن و یا ضرر و زیان ناشی از جرم یا دیه و آن را‌ تأدیه ننماید دادگاه او را الزام به تأدیه نموده و چنانچه مالی از او در دسترس باشد آن را ضبط و به میزان محکومیت از مال ضبط شده استیفاء می‌نماید و‌ در غیر این صورت بنا به تقاضای محکوم له ، ممتنع را در صورتی که معسر نباشد تا زمان تأدیه حبس خواهد کرد.

‌تبصره – چنانچه موضوع این ماده صرفاً دین بوده و در ذمه مدیون باشد دادگاه در حکم خود مستثنیات دین را منظور خواهد داشت و در مورد ‌استرداد عین در صورتی مقررات فوق اعمال می‌شود که عین موجود نباشد بجز در بدل حیلوله که برابر مقررات مربوطه عمل خواهد شد.

آنچه بیان بدین معنا است که ماده‌ی قانونی که در بالا ذکر شد زن را مجاز می‌دانست تا در صورت عدم پرداخت مهریه‌اش از جانب مرد اقدام به جلب و حبس او کند البته در صورتی که اعسار او ثابت نشده باشد. اما بر اساس قوانین جدید زن می‌تواند هر چقدر می‌خواهد مهریه تعیین کند و حتی آن را مطالبه و دریافت نماید فقط تفاوت و نکته در این است که اگر مهریه زن بیش از صد و ده سکه و یا معادل آن باشد، پس از صدور حکم و در مرحله اجرا، تا سقف صد و ده سکه و معادل آن می‌تواند نسبت به جلب همسر خود اقدام کند اما اگر مهریه‌ی او بیش از این مقدار باشد و به فرض اینکه مرد تا سقف صد و ده سکه را پرداخت کرده یا قسط بندی نموده، دیگر زن نمی‌تواند نسبت به ما به التفاوت و الباقی مهریه‌اش اقدام به جلب همسرش کند.

لازم به ذکر است ماده‌ی ۲ قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی که در بالا ذکر شد مربوط به سال ۱۳۷۷ است و اکنون منسوخ شد و به جای آن ماده‌ی ۳ قانون جدید نحوه‌ی اجرای محکومت‌های مالی مصوب ۱۳۹۳ اجرا می‌شود. این ماده‌ی قانونی اذعان دارد که:

«اگر استیفای محکومٌ به (منظور مهریه است) از طرق مذکور در این قانون ممکن نگردد محکومٌ علیه (منظور مرد است) به تقاضای محکومٌ له (منظور زن است) تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت محکومٌ له (منظور زن است) حبس می شود. چنانچه محکومٌ علیه تا سی روز پس از ابلاغ اجراییه، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خویش را اقامه کرده باشد حبس نمی شود، مگر اینکه دعوای اعسار مسترد یا به موجب حکم قطعی رد شود.»

در کنار این ماده، ماده‌ی ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱ اسفند ۱۳۹۱ نیز مکمل آن است. این ماده عنوان دارد که: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یک صد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت‌های مالی (ماده ۳ کنونی) است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت (یعنی توانایی مالی) زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.»

این پرسشی است که به جرأت می‌توان گفت بعد از تصویب قوانین جدید حمایت خانواده برای همگان پیش آمده و بعد از گذشت چند سال هنوز ابهام آن باقی است. اما اصل ماجرا چیست و آیا اگر زنی مثلا پانصد سکه مهرش باشد فقط می‌تواند ۱۱۰ سکه از آن را مطالبه نماید؟ برای پاسخ به چنین پرسشی باید سه حالت مختلف را متصور شویم.

حالت اول به این شکل است که مهریه‌ی زن کمتر از ۱۱۰ سکه است. در چنین شرایطی باید تمام مهریه‌ی تعیین شده برای زن پرداخت شود و در صورتی که مرد از انجام این عمل ممانعت ورزد طبق قوانین نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی با وی برخورد خواهد شد.

حالت دوم به این شکل است که مهریه‌ی زن دقیقا ۱۱۰ سکه است. در چنین شرایطی هم مانند حالت اول مرد موظف به پرداخت تمام مهریه است و در صورتی که پرداخت آن خودداری کند بر اساس قانون مذکور با او برخورد شده و شامل زندان رفتن و توقیف اموال می‌شود.

در حالت سوم که مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین حالت هم است شرایطی است که میزان مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد. در چنین شرایطی ابتدا برای ۱۱۰ سکه از میزان کل مهریه مطابق حالت‌ها‌ی یک و دو برخورد خواهد شد. برای ما به التفاوت و الباقی مهریه که از ۱۱۰ بیشتر است، دادگاه ابتدا تمکن و توانایی مالی مرد را بررسی خواهد کرد و بر اساس آن تصمیم خواهد گرفت. بدین معنی که در صورتی که مرد مالی نداشته نباشد و زن نتواند مالی از مرد را به دادگاه معرفی کرده و آن را اثبات نماید، مرد بابت مقدار اضافه بر ۱۱۰ سکه به زندان نمی‌افتد.

پس بر اساس آنچه که گفته شد می‌توانیم نتیجه بگیریم که برای میزان و تعیین مهریه سقف و محدودیتی وجود ندارد، تنها اگر میزان آن از ۱۱۰ سکه بیشتر باشد، نحوه‌ی مطالبه‌ی مهریه از جانب زن تفاوت خواهد کرد. در این مطلب سعی شد به پرسش اینکه آیا میزان مهریه می‌تواند از ۱۱۰ سکه بیشتر باشد یا نه، پاسخ دادیم. در مطالب بعدی در مورد نحوه‌ی مطالبه‌ی مهریه و انواع آن سخن خواهیم گفت. البته دوباره تذکر می‌دهیم که برای مطالبه‌ی مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، با توجه به پیچیدگی و ظرافت‌هایی که در قانون وجود دارد، حتما از تخصص و دانش وکیل مطالبه‌ی مهریه استفاده کنید.