شرایط طرح دعوای تحریر ترکه چیست؟

در مطلب تحریر ترکه چیست توضیح دادیم که منظور از تحریر ماترکه این است که بعد فوت شخصی اموال و دارایی‌های او را فهرست می‌کنند تا مشخص شود که چه میزان اموال و دارایی و طلب دارد و قروض و بدهی و دیون او چه اندازه است. تا از این طریق اموال و دارایی خالص او تعیین شود و بتوان سهم الارث هر کدام از وراث از تعیین کرد. همچنین توضیح دادیم که تحریر ترکه جز در مواردی خاص الزامی نیست. حال در این بین ممکن است تحریر ترکه به انجام برسد اما میان وراث اختلافی به وجود بیاید. پرسشی که در این شرایط مطرح می‌شود این است که شرایط طرح دعوای تحریر ترکه چیست؟ چه شرایطی دارد و چگونه به انجام می‌رسد.

تحریر ترکه بر خلاف گواهی انحصار وراثت الزامی نیست و وراث اجباری به انجام آن ندارند. البته این در حالت کلی است و در شرایطی خاص که قانون تعیین کرده تحریر ترکه الزامی می‌شود. این شرایط عبارتند از: اگر در بین وراث فرد غایب یا محجوری وجود داشته باشدامین یا قیم وظیفه دارد درخواست تحریر ترکه کند. اگر چنانچه وراث متوفی برای قبول یا رد ترکه توافق نکنند و اختلاف داشته باشند  و اگر متوفی تابعیت کشور خارجی داشته باشد انجام تحریر ترکه الزامی است. به طور کلی اگر ورثه در مورد اموال و دارایی متوفی اختلاف نظری نداشته باشند نیازی به تحریر ترکه نیست اما اگر اختلافی در این مورد باشد تحریر ترکه لازم و ضروری می‌شود. در هر صورت تحریر ترکه با درخواست هر یک از ورثه یا وکیل آنها و یا کسی که متوفی به نفع او وصیتی انجام داده است قابل انجام است. نکته‌ای که در این بین وجود دارد این است که در مدتی که تحریر ترکه در حال انجام است هر گونه تصرف در ترکه ممنوع است. زمانی که تحریر ترکه به انجام رسید و پایان یافت ورثه می‌توانند نسبت به تقسیم ترکه اقدام کنند.

برای درخواست و طرح دعوای تحریر ترکه مانند هر عمل حقوقی دیگر مدارکی لازم است که در ادامه به ذکر این مدارک می‌پردازیم. پس مدارک لازم برای تحریر ترکه عبارتند از:

– گواهی فوت متوفی

– گواهی انحصار وراثت

-صورت و لیست اموال و دارایی های متوفی که پس از ارسال دادخواست تحریر ترکه کارشناسی برای صورت برداری و لیست اموال و تمام دارایی های متوفی انتخاب میشود که کارشناس منتخب صورت و لیستی از اموال ارئه می دهد که شامل توصیف اموال منقول با تعیین قیمت روز ان است.

– تعیین وصف و وزن و عیار نقره و طلا و سایر فلزات گران بها

– نوع و میزان نقدینگی متوفی

– نوع اوراق بهادار با ذکر بهای ان

– اسناد موجود متوفی با ذکر مشخصه های هرکدام

– لیستی از اموال غیر منقول موجود متوفی

برای اینکه بتوانیم قرار تحریر ترکه را اخذ کنیم لازم است تا دادخواست تحریر ترکه ارائه نماییم. ارائه دادخواست تحریر ترکه می‌تواند از جانب ورثه یا نماینده قانونی آنها و یا کسی که متوفی به نفع او وصیت کرده (موصی له) صورت پذیرد. افرادی که ذکر شدند برای ارائه دادخواست تحریر ترکه باید به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنند و نسبت به ثبت این دادخواست اقدام نمایند. پس از این مرحله پرونده از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی ارسال می‌شود. شورای مذکور نیز در فواصلی معین که قانون تعیین می‌کند آگهی‌هایی در روزنامه‌های کثیرالانتشار منتشر خواهد کرد تا دیگر ورثه قانونی و طلبکاران و بدهکاران متوفی در جریان این کار قرار گیرند و در روز و ساعتی که تعیین شده است در دادگاه حضور پیدا کنند. پس از این حضور یک کارشناس رسمی یا بازرسی که دادگاه تعیین می‌کنند تمام اموال و دارایی‌های متوفی صورتجلسه شده و مطابق ماده ۲۱۶ قانون امور حسبی فهرست می‌شوند. شرایط و مواردی که باید رعایت شود در این ماده آمده و از قرار زیر است:

در موقع تحریر ترکه صورتمجلسی برداشته می‌شود که مشتمل بر امور زیر

باشد:

۱- نام و سمت متصدی تحریر ترکه.

۲- نام و مشخصات کسانی که احضار شده و کسانی که حاضر شده‌اند.

۳- محلی که تحریر ترکه در آنجا صورت می‌گیرد.

۴- اظهارات اشخاص راجع به دارایی و بدهی و ترکه متوفی.

۵- نام و مشخصات کسی که اسناد و اموال به او داده می‌شود.

ورثه زمانی می‌توانند اموال و دارایی‌های متوفی را میان خود تقسیم کنند و هر کسی به سهم الارث خود برسد که اموال و دارایی‌های خالص متوفی مشخص شده باشد. بهترین و آسان‌ترین راه برای رسیده به این میزان، دادخواست تحریر ترکه است. فقط در چنین شرایطی و با این دادخواست است که به سادگی و بدون ترس از عواقب و نتایج کار در آینده می‌توان اموال و دارایی‌های خالص متوفی را به صورت قانونی مشخص کرد. بنابراین در این بخش از مطالب نمونه‌ای از دادخواست تحریر ترکه می‌آوریم تا در صورت نیاز از آن استفاده کنید.

خواهان:………….( مشخصات یکی از ورثه)

خواندگان:……………….( مشخصات سایر ورثه)

خواسته: تقاضای صدور قرار تحریر ترکه

دلایل و مستندات:

۱-  رونوشت شناسنامه تمامی ورثه

۲-  گواهی فوت متوفی

۳- گواهی انحصار وراثت

شرح دادخواست:

ریاست محترم شورای حل اختلاف

احتراما به استحضار عالی می رساند مطابق گواهی حصر وراثت و گواهی فوت پدر اینجانب ……….در تاریخ ……………….. مرحوم شده است . اینجانب و خواندگان ورثه آن مرحوم می‌باشیم . با عنایت به اینکه لازم است ماترک مرحوم صورت برداری شود وبیم حیف ومیل ان قبل از صورت برداری وجود دارد و تمام ورثه حاضر و رشیدمی باشند بدوا مستندا به ماده ۱۶۷،۱۷۵،۲۰۶،۳۰۰و۳۱۷ قانون امور حسبی صدور قرارتحریر ترکه جهت تقسیم ترکه وفق گواهی انحصار وراثت مورد استدعاست .

پس از این که دادخواست تحریر ترکه توسط که کسانی که صلاحیت انجام این کار را دارند به انجام رسید و مراحل قانونی آن طی شد حال نوبت به این می‌رسد که دادگاه قرار و حکم و رأی صادر نماید. قرار یک نوع تصمیم قضایی است که از سوی مقام قضایی صلاحیت دار در مورد یک موضوع مورد اختلاف صادر می‌شود تا راجع به آن تحقیقات لازم صورت پذیرد و بر اساس تحقیقات حکم صادر شود و به مجموع این‌ها رأی گفته می‌شود. حال در این بخش از مطالب نمونه‌ای از قرار تحریر ترکه می‌آوریم تا بیشتر با آن آشنا شوید.

درخصوص درخواست اقای ……فرزند…….دارای شناسنامه شماره……صادره از ………مبنی بر تحریر ترکه متوفی مرحوم …….فرزند ………که در تاریخ ……..فوت شده ، دادگاه با بررسی موضوع و احراز سمت متقاضی با استناد به مواد ۲۰۹ و ۲۱۰ قانون امور حسبی قرار تحریر ترکه راصادره و اعلام مینماید . مقرر است دفتر ، نوبتی برای اجرای قرار تحریر ترکه تعیین و نسبت به نشر اگهی در یک از روز های کثیرالانتشار اقدام و از کلیه ورثه یا نمایندگی قانونی انها ، بستانکاران و مدیونین به متوفی و هرکس حقی به ترکه دارد ، خواسته شود تا در روز و ساعت معین دادگاه برای تحریر ترکه حاضر شوند . درمورد تعیین نوبت دقت شودکه بین نشر اگهی و روز اجرای قرار نباید کمتر از یک ماه و بیشتر از سه ماه فاصله باشد . ضمنا کلیه ورثه اشخاص ذینفع که درحوزه این دادگاه اقامت دارند و نشانی انها در پرونده منعکس است برای حضور در دادگاه اخطاریه ارسال شود.

ممکن است این پرسش مطرح شود که چه کسانی حق درخواست تحریر ترکه را دارند. در پاسخ به این پرسش باید گفت که ماده ۲۰۷ قانون امور حسبی کسانی را که حق درخواست تحریر ترکه دارند مشخص کرده است. بر اساس این قانون: «درخواست تحریر ترکه از ورثه یا نماینده قانونی آنها و وصی برای اداره اموال پذیرفته می‌شود.» همچنین ماده ۲۰۸ قانون امور حسبی اذعان دارد که: «امین غائب و قیم محجور باید در ظرف ده روز از تاریخ تعیین و ابلاغ سمت نامبرده به آنها در صورتی که ترکه تحریر نشده باشد‌درخواست تحریر ترکه نمایند.»

برای ترکه متوفی خارجی و تحریر آن باید به مواد ۳۳۸، ۳۲۷ و ۳۲۸ قانون امور حسبی توجه داشت. این مواد از این قانون اذعان دارند (به تربیت در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود).

ماده ۳۲۷ – در صورتی که وارث متوفی معلوم نباشد به درخواست دادستان یا اشخاص ذینفع برای اداره ترکه مدیر معین می‌شود.

ماده ۳۲۸ – در مورد ماده فوق دادستان مکلف است مراقبت نماید اقداماتی که برای حفظ ترکه لازم است به عمل آید و از دادگاه تعیین مدیر ترکه را‌ بخواهد.

‌ماده ۳۳۸ – هر گاه تبعه خارجه در ایران یا در خارجه فوت شود و در ایران دارای مالی باشد دادرس دادگاه بخش محلی که مال متوفی در آنجا واقع‌است به درخواست هر ذینفع یا به درخواست کنسول دولت متبوع متوفی به حفظ و تصفیه امر ترکه اقدام می‌نماید و در صورتی که متوفی وارث یا‌قائم‌مقام در ایران نداشته باشد بدون درخواست هم دادرس پس از اطلاع اقدام به حفظ و تصفیه ترکه می‌نماید.

نکته پایانی در مورد اینکه چه کسانی می‌توانند درخواست تحریر ترکه را داشته باشند این است که در صورتی که در میان وراث متوفی شخص غایب یا محجوری باشد در این صورت امین ایشان می‌تواند درخواست تحریر ترکه را ارائه دهد.

ممکن است این پرسش مطرح شود که تحریر ترکه در صلاحیت کدام دادگاه است. درخواست تحریر ترکه در صلاحیت شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی است و اگر متوفی در این سکونت نداشته باشد درخواست حریر ترکه در صلاحیت شورای حل اختلافی آخرین اقامتگاه متوفی در زمان سکونتش در ایران خواهد بود. همچنین برای اعتراض به تحریر ترکه باید به قانون شورای حل اختلاف توجه داشت. این قانون ابراز دارد که تمامی اراء صادره که تحریر ترکه هم جزء ان میباشد درفرجه قانونی ۲۰ روز قابل تجدیدنظز خواهی واعتراض در دادگاه حقوقی همان حوزه قضایی میباشد وهریک از ورثه که اعتراض به قرار تحریر ترکه داشته باشند باید گواهی فوت وگواهی انحصار وراثت و همچنین لیست کامل از دارایی های متوفی را ضمیمه دادخواست خود نمایند پس از اعتراض کارشناسی که انتخاب میشود تمام دارایی و اموال فرد فوت شده را با آخرین قیمتی که در بازار وجود دارد تعیین می کند، و این گونه مشخص می شود که اموال و دارایی با چه مبلغی برآورد شده است.

در این مطلب سعی بر این شد که درخواست و دادخواست تحریر ترکه و چگونگی آن توضیح داده شود. توصیه می‌شود صرفاً بر این مطالب اکتفا نکرده و حتماً از دانش و تخصص وکیل تحریر ترکه بهره مند شوید.