شرایط طلاق از جانب زن به دلیل عسر و حرج

در این مطلب به شرایط طلاق از جانب زن به دلیل عسر و حرج خواهیم پرداخت. قبلاً در انواع طلاق بائن در مورد عسر و حرج توضیحاتی داده بودیم. حال در این مطلب قصد داریم شرایط طلاق را در این وضعیت شرح دهیم.

در زمینه غایب مفقودالاثر بنا به روایات منقوله در وسایل الشیعه عمدتاً این مضمون وجود دارد که اگر زن بر این امر سازگار است و صبر می‌کند که مسئله‌ای نیست؛ ولی اگر صبر نمی‌کند و به حاکم شکایت می‌برد، حاکم چهار سال مدت تعیین می‌کند و در این مدت دستور می‌دهد در اطراف و اکناف بگردند اگر خبری از حیات شوهر پیدا شد که باید صبر کند؛ ولی اگر از حیات و ممات شوهر خبری پیدا نشد حاکم ولی شوهر را می‌خواهد و تحقیق می‌کند، اگر شوهر مالی دارد باید نفقه زن را از آن بدهند و اگر مالی نباشد باید ولی شوهر نفقه زن را بدهد و اگر در هر حال نفقه زن داده نشده در این صورت حاکم ولی را مجبور می‌کند که زن را طلاق دهد.

در حقوق ایران پس از تصویب قانون حمایت خانواده و نیز به موجب مصوبه شورای عالی قضایی، موارد طلاق به درخواست زن، با استفاده از شروط ضمن عقد نکاح و با استفاده از یک راه‌حل مناسب وارد قباله‌های ازدواج گردیده و به امضا زوجین می‌رسد؛ چون معمولاً تحقق هر یک از شروط عسر و حرج زوجه توأم است و حاکم نیز معمولاً آن را با عسر و حرج پیوند می‌دهد؛ لذا هر یک از شروط چه به عنوان شروط ضمن عقد نکاح و چه به عنوان شرایط اعمال ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی و به عنوان عسر و حرج، زوجه در نظر گرفته می‌شود. یکی از این شروط عدم پرداخت نفقه به مدت شش ماه به هر عنوان و نیز در موردی است که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت شش ماه ادا نکند و اجبار او هم بر ایفا ممکن نباشد.

به نظر اثر حقوق‌دانان عبارت عدم ایفا سایر حقوق واجبه زن (مذکور در نکاح‌ نامه) کنایه از وظایف خاص زناشویی است؛ زیرا سایر تکالیف مرد دارای عناوین مستقلی است مثلاً پرداخت نفقه، حسن سلوک و غیره.

شرط مذکور در بند ۲ ماده ۸ قانون حمایت خانواده سابق و همچنین بند ۱ ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی قبل از اصلاح نیز آورده شده بود. در فقه، ضمانت اجرای عدم ایفای وظیفه خاص زوجیت که به عنوان (نشوز زوج) مورد بحث واقع می‌گردد، ابتدائاً اجبار زوج به انجام وظیفه خاص زناشویی بوده و در صورت عدم امکان اجرای حکم، حاکم زوج را به طلاق زوجه مجبور می‌نمود. ولیکن در حال حاضر با توجه به مفهوم عام عسر و حرج زوجه می‌تواند در مواردی که عدم انجام وظایف خاص زناشویی او را در مضیقه و عسرت قرار می‌دهد و ادامه این وضعیت برای او دشوار است از محکمه تقاضای اجبار زوج به طلاق را (به استناد عسر و حرج) برای رفع ضرر و حرج خود بنماید.

البته در مورد زوجه غایب از آنجا که امکان اجبار غایب به طلاق وجد ندارد زوجه می‌تواند به دلیل عسر و حرج از دادگاه درخواست طلاق نماید؛ زیرا همان‌طور که قایل به این امر هستیم که هرگاه زنی راه سردی پیش گیرد و بدون عذر از برآوردن نیازهای جنسی شوهر سرباز زند شوهر وی حق دارد نفقه را نپردازد در مقابل باید این راه را برای زن نیز باز گذاشت تا اگر امکان برآورده شدن نیازهای جنسی از طرف شوهر وی وجود نداشته باشد و از این جهت در مشقت و عسر و حرج باشد، بتواند با مراجعه به دادگاه صالحه و اثبات عسر و حرج تقاضای طلاق کرد و خود را از قید چنین رابطه‌ای رها سازد.

ماده ۱۱۰۴ قانون مدنی مقرر می‌دارد «زوجین باید در تشیید بنای خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند.»

خانواده عبارت از مرد و زنی هستند که در اثر رابطه حقوقی نکاح به صورت سلول اولیه اجتماع درآمده‌اند مبانی خانواده که قانون زن و شوهر را مکلف نموده در تشیید و تحکیم آن بکوشند، اموری است که خانواده بر پایه آن قرار گرفته و آن عبارت از عشق و علاقه زن و شوهر به یکدیگر است که نگهبان بقای خانواده و موجب عفت و عصمت و پرهیزکاری هر یک از زن و مرد می‌شود.

معاضدت در تشیید بنای خانواده سعی و کوشش زن و شوهر است تا با هم فکری به عادات و اخلاق یکدیگر نزدیک شده تا رابطه زناشویی محکم‌تر شود و از صورت تأسیس حقوقی خارج گردد و به یک خانواده طبیعی ناگسستنی که مبتنی بر محبت است در آید. بدیهی است در مورد غایب مفقودالاثر این کوشش برای تحکیم خانواده بی‌معنی خواهد بود و امکان چنین عملی طلاق از طرف زن به علت غیبت شوهر وجود نخواهد داشت.

گذشته از آن بر طبق ماده مذکور زوجین در تربیت اولاد خویش نیز موظف به معاضدت با یکدیگرند. تربیت اولاد در خانواده از وظایف مهمی به شمار می‌رود که بدون کمک و همیاری پدر و مادر ممکن نخواهد بود.

در این بخش توضیح داده شد که زن در چه صورتی می‌تواند به دلیل عسر و حرج درخواست طلاق دهد و از دادگاه بخواهد این حکم را صادر نماید. البته درخواست طلاق به دلیل عسر و حرج از جانب زن هم مانند بسیاری از امور حقوقی به آسانی نیست و حتماً لازم است تا از مشاوره وکیل طلاق بهره ببریم.