طلاق اهل سنت چگونه است؟

همان طور که پیش از این نیز گفته شد در اسلام اصل بر حفظ بنیان خانواده به عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که قرار است در آن افراد پرورش یافته و توانمند و سالم تحویل جامعه داده شوند تا به خدمت رسانی مشغول شوند. حال گاهی پیش می‌آید که زن و شوهر پس از ازدواج و حتی سال‌ها پس از آن دچار اختلافی می‌شوند و دیگر نمی‌توانند به زندگی مشترک زیر یک سقف ادامه دهند و در چنین شرایطی خانواده به جای اینکه نهادی مفید برای جامعه باشد به نهادی مخرب تبدیل می‌شود پس برای همین طلاق به عنوان چاره‌ای جهت حل این مشکل قرار داده شده تا زوجین بتوانند تحت شرایطی خاص و بر اساس قواعدی مشخص از هم جدا شوند. در میان مذاهب گوناگون دین اسلام برای طلاق مقرراتی وجود دارد که اندکی با هم متفاوت است. حال در این مطلب قصد داریم که به طلاق اهل سنت بپردازیم.

قبل از هر چیزی لازم است تا تعریفی مختصر از احوال شخصیه ارائه دهیم. احوال شخصیه به موارد و مصادیقی گفته می‌شود که مربوط به شخصیت انسان می‌شود و نمی‌توان آن‌ها را به مال و پول تبدیل کرد. طلاق یکی از مصادیق احوال شخصیه است. هر چند قوانین ایران باید بر اساس اصول و فقه شیعه دوازده امامی باشد اما بر اساس اصول دوازدهم و سیزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی مذاهب حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و زیدی از اهل سنت و پیروان ادیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی نیز به رسمیت شناخته شده‌اند و ایرانیانی که پیرو یکی از این‌ها باشند در احوال شخصیه خود می‌توانند مطابق اصول و قواعد دین و مذهب خود رفتار نمایند. در نتیجه اهل سنت به عنوان یکی از مذاهب به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی، احوال شخصیه‌شان بر اساس قواعد مذهب خودشان خواهد بود.

از دیدگاه فقه اهل سنت ما دو نوع طلاق داریم یکی طلاق بدعی و دیگری طلاق سنی. منظور از طلاق بدعی طلاقی است که شرایط اساسی و صحت طلاق را ندارد و اساساً این نوع طلاق از دیدگاه اهل سنت صحیح نیست و اگر زوجی بدین شکل از هم طلاق بگیرند و جدا شوند از لحاظ شرعی همچنان زن و شوهر به حساب می‌آید. به عبارت دیگر این نوع طلاق به طلاقی گفته می‌شود که بدعت دارد و در اسلام ذکری از آن به میان نیامده است. اما طلاق سنی به طلاقی می‌گویند که مطابق با مقررات دین اسلام به انجام رسیده و شرایط اساسی و صحت طلاق را دارد.

انواع طلاق سنی همان طلاق باین و طلاق رجعی هستند که در مطالب پیشین توضیح داده شد و شرایط و انواع آن‌ها نیز ذکر شد. آنچه مهم است و در این مطلب باید به آن اشاره کنیم انواع طلاق بدعی است که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱- اولین نوع طلاق بدعی سه طلاقه کردن زن است در شرایطی که هیچ رجوعی بین این طلاق‌ها اتفاق نیفتاده باشد.

۲- دومین نوع طلاق زن در حال نفاس یا حیض است در صورتی که زن حامله نباشد و در حالی که با شوهرش روابط زناشویی و جنسی برقرار کرده و و همچنین در کنار زوج خود نیز حضور داشته باشد.

۳- سومین نوع طلاق بدعی طلاق زن در پاکی که همسرش با او نزدیکی داشته و زن، حامله، نابالغ یا یائسه نباشد.

در اینجا لازم است تا دو واژه نفاس و حیض را معنا کنیم و در مورد آن‌ها توضیحاتی بدهیم. نفاس یعنی خونی که زن از لحظه آغاز تولد فرزند می‌بیند خون نِفاس (یا زَچَگی یا خُرس) نام دارد. نفاس از ریشه «نَفس» گرفته شده که یکی از معانی آن، خون است. برخلاف دوران عادت ماهیانه که حداقل آن سه روز است، دوران نفاس می‌تواند چند لحظه باشد و حداکثر آن ده روز است و البته حیض به معنای همان دوران عادت ماهیانه یا قاعدگی زن است.

لازم به ذکر است که علاوه بر تفاوت‌هایی که طلاق در اهل سنت با اهل تشیع دارد، خود مذاهب چهارگانه اهل سنت نیز در مقررات و قواعد خود در رابطه با طلاق تفاوت‌هایی جزئی دارند. در این مطلب به بیان این تفاوت‌ها می‌پردازیم و هر کجا که ذکری از اختلاف نشد به این معنی است که این مذاهب در آن مورد اختلافی با هم ندارند. یکی از مواردی که در رابطه با طلاق اهل باید بگوییم این است که طلاق در حالت حیض حرام است و همچنین بر خلاف اهل تشیع طلاق نیازی به شاهد ندارد. تنها موردی که نیاز به شاهد دارد زمانی است که طلاق رجعی رخ داده و مرد پس از طلاق قصد رجعت به همسر خود را دارد که در چنین شرایطی حضور شاهد ضروری است. البته در مذهب حنفی حضور شاهد برای رجعت مرد به نزد همسر خود در طلاق رجعی، حضور شاهد لازم نیست اما مستحب است.

در این بخش سعی می‌کنیم مهم‌ترین نکات طلاق در اهل سنت را بیان کنیم تا از این طریق هم اطلاعات کافی به دست مخاطب برسد و هم برای علاقه‌مندان تفاوت این موضوع با طلاق در اهل تشیع مشخص شود.

از مهم‌ترین نکات این است که در اهل سنت هر چند برای نکاح و ازدواج وجود شاهد لازم و ضروری است اما برای طلاق وجود شاهد نیازی نیست و بدون شاهد هم می‌تواند طلاق را به انجام رساند. مورد دیگر این است که در شیعه شرطی وجود دارد مبنی بر اینکه طلاق باید در دوران طهر و پاکی یا دورانی که زن قاعده و در عادت ماهیانه نیست به انجام رسد و تازه در آن دوران هم نباید هیچ رابطه نزدیکی با هم داشته باشند تا بتوانند طلاق بگیرند اما در اهل سنت چنین شرطی وجود ندارد. همچنین در اهل سنت اگر مردی زن خود را سه طلاقه کند یعنی سه بار پشت سر هم بگوید طلاقت دادم، چنین طلاقی صحیح است و خللی بر آن وارد نیست. همچنین در اهل سنت اگر مردی در حالت مستی زن خود را طلاق دهد این طلاق صحیح است و حکم آن قابل اجراست و به عنوان آخرین نکته می‌توان گفت که در اهل سنت حتی طلاق در اثر اجبار و اکراه نیز صحیح است به این معنی که اگر مردی از روی اجبار و اکراه زن خود را طلاق دهد این طلاق صحیح است و حکم آن از لحاظ شرعی مشکلی ندارد.

پیش از این در مورد طلاق از طرف زن در قوانین ایران که بر اساس فقه شیعه نوشته شده است توضیحاتی ارائه دادیم. در این مورد هم مذاهب اهل سنت تفاوت‌هایی با مقررات اهل تشیع دارند. در اهل تشیع اگر مردی نفقه همسر خود را ندهد به صورت ضمنی به زن خود اجازه داده تا به دلیل عدم دریافت نفقه از شوهر خود طلاق بگیرد. این در حالی است که در فقه شافعی اگر مرد توانایی پرداخت نفقه نداشته باشد و معسر بودن وی ثابت شود زن حتی در صورت عدم دریافت نفقه می‌تواند درخواست طلاق بدهد. اما اگر مرد توانایی مالی پرداخت نفقه به زن خود را داشته باشد اما از پرداخت خودداری کند زن نمی‌تواند به دلیل عدم دریافت نفقه از دادگاه تقاضای طلاق داشته باشد. نکته دیگری که اشاره به آن لازم است این است که در مذهب حنفی مرد اگر از پرداخت نفقه خودداری کند مجازات حبس در هیچ شرایطی شامل او نشده و علاوه بر این اگر مرد غیبت داشته باشد یا رفتار او با همسرش مناسب نباشد و در اصطلاح تمکین نکند حق طلاق به زن تعلق نخواهد گرفت.

در این مطلب سعی شد مهم‌ترین نکات در مورد طلاق در اهل سنت و چگونگی و شرایط آن ذکر شود اما باید توجه داشت که این موارد از پیچیدگی و ظرافت‌های خاصی برخوردارند و به همین راحتی نمی‌توان بر تمام نکات آن مسلط شد و حتی می‌توان گفت که بیان این نکات نیاز به مطالب خیلی تخصصی دارد که از حوصله مخاطب عمومی جامعه خارج است بنابراین حتماً توصیه می‌شود برای آگاهی از چند و چون کار حتما به وکیل طلاق مراجعه کرده و از دانش آن‌ها بهره‌مند شوید.