طلاق توافقی چیست؟

طلاق توافقی برای اولین بار در قانون حمایت خانواده سال ۱۳۵۳ به رسمیت شناخته شد و وارد ادبیات و فرهنگ حقوقی ما شد. پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ این نهاد حقوقی مغایر با مقررات فقهی و اصل حمایت از نهاد خانواده شناخته شد و فراموش شد. تا آنکه در سال ۱۳۷۱ با اصلاح قوانین و مقررات مربوط به طلاق این نوع طلاق دوباره به عرصه‌ی حقوق خانواده بازگشت. دوباره با تصویب قانون حمایت از خانواده جدید مصوب ۹/۱۲/۹۱ با استناد به ماده‌ی ۵۸ آن، قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۱۳۷۱ منسوخ شد. در نهایت با تصویب قانون حمایت خانواده در سال ۱۳۹۲ طلاق توافقی دوباره احیا شد. حال در ادامه‌ی این مطلب به شرح معنای طلاق توافقی و شرایط آن از دیدگاه قوانین جمهوری اسلامی ایران خواهیم پرداخت. میتوانید در دیگر مقالات ما در رابطه با مراحل طلاق توافقی بیشتر بخوانید.

طلاق توافقی یکی از انواع طلاق است که در آن زن و مرد (زوجین) با توافق یکدیگر عقد نکاح را منحل می‌کنند و به زندگی زناشویی خود پایان می‌دهند. این نوع از طلاق حتماً و لزوماً به علت کراهت زن از مرد (طلاق خلع) یا به علت کراهت زن و مرد از یکدیگر (طلاق مبارات) به وقوع نمی‌پیوندد و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. از جمله‌ی این دلایل می‌توان به عدم امکان سازش به لحاظ تفاوت‌های فرهنگی، مهاجرت و … اشاره کرد.

به عبارت دیگر، طلاق توافقی نوع خاصی از طلاق است که در آن زن و شوهر در همه‌ی مسائل مربوط به زندگی زناشویی خود، مانند مهریه، نفقه، جهیزیه و حضانت فرزند در صورتی که فرزند داشته باشند، توافق می‌کنند. پس از دادخواست صدور گواهی عدم امکان سازش را به دادگاه تسلیم می‌کنند تا دادگاه بر اساس مواردی که در توافق زن و مرد آمده است حکم طلاق را صادر نماید.

با توجه به تعریفی که طلاق توافقی دارد به گفته‌ی برخی از حقوقدانان، در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران که بر اساس فقه و شریعت اسلامی و بر اساس اصول شیعی نگاشته شده است، طلاق با توافق زن و مرد پیش بینی نشده است چرا که این امکان در قواعد فقهی پیش بینی نشده است و طلاق اساساً در اختیار مرد است و قائم به او است. البته با تفسیر گسترده‌ی قوانین و قواعد مذکور می‌توان مواردی از طلاق توافقی را مشاهده کرد. از جمله‌ی اینها می‌توان به طلاق خلع (به علت کراهت زن از مرد) و طلاق مبارات (به علت کراهت زن و مرد از یکدیگر و طلاق به دلیل عسر و حرج زن (به علت زیان زن از ادامه‌ی زندگی زناشویی) اشاره کرد. اما این تمام دلایلی نیست که طلاق توافقی می‌تواند به علت آن رخ دهد. این مورد در قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ مشخص شده و آمده است.
پس بر اساس آنچه بیان شد، رضایت طرفین، توافق و اراده‌ی زن و مرد، از مشخصات اصلی طلاق توافقی است.

با توجه به تعریفی که تاکنون از طلاق توافقی به عمل آمد و با توجه به اینکه در طلاق توافقی فقط اراده‌ی مرد دخیل نیست و اراده‌ی زن نیز در آن قضیه دخالت دارد برخی در ماهیت این نوع طلاق دچار شک و تردید شده‌اند که همین باعث شده نظریات متفاوتی از جانب حقوقدانان در این باره مطرح شود. حال اگر بخواهیم تمام این نظریات را ذکر کنیم و به توضیح آن‌ها بپردازیم از حوصله خارج می‌شود. لذا در ادامه‌ی مطلب به بیان نظر برگزیده و آنچه که اکنون در رویه‌ی قانونی کشور جاری است و اعتبار دارد می‌پردازیم.
طلاق توافقی همان گونه که از نام و مقررات مربوط به آن آشکار است، نوعی طلاق است و به همین خاطر آثار طلاق را دارد. از جملۀ اینها می‌توان به این موارد اشاره کرد که برای اجرای طلاق توافقی، زوجه باید در طهر غیرمواقعه باشد. همچنین باید عده‌ی طلاق را نگه دارد و انجام آن بیش از دو بار موجب حرمت نکاح می‌شود. با توجه به رویه‌ی قانونی کنونی در کشور ما طلاق توافقی بیشتر از هر چیزی به طلاق مشروط شبیه است. طلاق مشروط در مطلبی دیگر توضیح داده خواهد شد.

طلاق رجعی یا طلاق بائن از این نظر اهمیت دارد که اگر رجعی باشد در دوران عده مرد می‌تواند از تصمیم خود برای طلاق منصرف شده و به زندگی زناشویی خود بازگردد اما اگر طلاق بائن باشد مرد دیگر نمی‌تواند از تصمیم خود منصرف شود. بلکه باید اجازه دهد دوران عده‌ی زن در صورتی که یائسه نباشد طی شود و سپس با رضایت زن به زندگی مشترک خود بازگردد. حالا یکی از پرسش‌های خیلی مهمی که درباره‌ی طلاق توافقی وجود دارد این است که آیا این طلاق بائن است یا رجعی.

پاسخ به این پرسش بستگی به اراده‌ی زن دارد. اگر طلاق در قالب بذا و به صورت خلع یا در چارچوب مقررات به عنوان مبارات باشد با توجه به صراحتی که در ماده‌ی ۱۱۴۵ قانون مدنی هست در صورتی که زن مالی که به مرد داده را پس نگیرد، این نوع طلاق توافقی به یقین بائن است. حال با توجه به توضیحاتی که در مورد طلاق توافقی ذکر و توضیحاتی که درباره‌ی آن آمد و بر اساس تفاسیر و نوشته‌های حقوقدانان کشور و وکیل طلاق توافقی، اصل بر این است که هر نوع طلاقی که صورت می‌گیرد اصل بر رجعی بودن آن است و بائن بودنش یک استثناست. اما با توجه به تشریفاتی که طلاق توافقی دارد مانند حضور در دفترخانه و صدور گواهی عدم سازش، این نوع طلاق نمی‌تواند رجعی باشد و نزدیک‌ترین نوع طلاقی که در قانون آمده و به طلاق توافقی شبیه است طلاق خلع و طلاق مبارات است. پس می‌توان گفت طلاق توافقی که در آن دلیل صرفاً کراهت زوجین نسبت به هم نیست و دلایل دیگری دارد و زن با بخشش مهریه‌ مرد را راضی به طلاق می‌کند از نوع بائن است.

در این مطلب سعی بر این شد که در مورد طلاق توافقی توضیحاتی ارائه شود و ماهیت و نوع آن از لحاظ قوانین و رویه‌ای که در دادگاه‌های کشور وجود دارد برای مخاطبان توضیح داده شود. البته حتماً توصیه می‌شود به خاطر جزئیات و پیچیدگی‌هایی که گاهی در پرونده‌های طلاق توافقی به وجود می‌آید حتما لازم است از تخصص و مشاوره‌ی وکیل طلاق توافقی بهره‌مند شوید.