نمونه دادخواست مطالبه وجه و خسارت تأخیر تأدیه
مطالبه وجه و خسارت تأخیر تأدیه یکی از رایج‌ترین دعاوی در نظام حقوقی ایران است. بسیاری از افراد، اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی، در معاملات روزمره با بدعهدی یا تأخیر در پرداخت مواجه می‌شوند و ناچار می‌شوند به مراجع قضایی رجوع کنند. در این مقاله، از نگاه یک کارشناس حقوقی، به تشریح مفهوم خسارت تأخیر تأدیه، مبانی قانونی، شرایط طرح دادخواست و نمونه دادخواست خواهیم پرداخت تا راهنمایی جامع و کاربردی برای علاقه‌مندان و نیازمندان به این موضوع ارائه شود.
فهرست مطالب
مفهوم خسارت تأخیر تأدیه و جایگاه آن در حقوق ایران
- تعریف خسارت تأخیر تأدیه
خسارت تأخیر تأدیه، زیانی است که به دلیل دیرکرد در پرداخت بدهی یا تعهد مالی بر ذمه مدیون قرار می‌گیرد. به عبارتی، وقتی شخصی در مهلت مقرر قانونی یا قراردادی، مبلغی را که به دیگری بدهکار است، پرداخت نکند، با طرح دادخواست توسط طلبکار، می‌تواند به پرداخت اصل دین به‌علاوه‌ی خسارت ناشی از دیرکرد در پرداخت محکوم شود. - مبانی فقهی و قانونی خسارت تأخیر تأدیه
- مبنای فقهی: دیدگاه فقهی سنتی در مورد دریافت وجه اضافه بر اصل دین (به عنوان خسارت) حساسیت‌های خاصی دارد. اما با تغییرات اجتماعی و اقتصادی، دریافت خسارت ناشی از تأخیر پرداخت در ایران، با رعایت ضوابطی پذیرفته شده است.
- قانون آیین دادرسی مدنی و قوانین مرتبط:
- ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، شرایط دریافت خسارت تأخیر تأدیه را بیان کرده و ملاک‌های لازم از جمله مطالبه‌ی طلبکار، تمکّن مدیون، تقاضای طلبکار و نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی را مطرح می‌کند.
- در سایر مقررات پراکنده نیز، به مفهوم خسارت ناشی از تأخیر در پرداخت اشاره شده است؛ از جمله در قوانین تجارت، چک و سفته و…
- هدف از دریافت خسارت تأخیر تأدیه
هدف اصلی از دریافت خسارت تأخیر تأدیه، جلوگیری از ضرر نامتعارف طلبکار به دلیل تأخیر در دسترسی به طلب خود است. این خسارت، جنبه‌ی جبرانِ زیان داشته و تلاش می‌کند توازن را به روابط معاملاتی و مالی بازگرداند.
مطالعه بیشتر : خسارت تأخیر تادیه چیست و از چه زمانی محاسبه می‌شود؟
شرایط و ارکان طرح دادخواست مطالبه وجه و خسارت تأخیر تأدیه
- وجود دین یا طلب مشخص
نخستین شرط، وجود مبلغی به عنوان دین یا تعهد مالیِ مسلم است. طلبکار باید ثابت کند که طرف مقابل، مبلغ مشخصی را بر عهده داشته و آن را پرداخت نکرده است (این مبلغ ممکن است مستند به سند عادی، سند رسمی، چک، سفته، قرارداد یا حکم دادگاه باشد). - مطالبه‌ی رسمی یا غیررسمی طلبکار
بر اساس ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، از زمان مطالبه‌ی دائن (طلبکار)، خسارت قابل محاسبه خواهد بود. این مطالبه می‌تواند به شکل ارسال اظهارنامه رسمی، نامه‌ی اداری، ارسال اخطار با پست یا حتی طرح دعوا در دادگاه باشد. - تمکّن مدیون
مطابق مقررات، در صورتی می‌توان خسارت تأخیر تأدیه دریافت کرد که مدیون، توانایی پرداخت داشته باشد اما عمداً یا غیرموجه از پرداخت بدهی خودداری کند. البته در رویه قضایی کنونی، مفهوم “تمکّن” معمولاً چندان مورد مناقشه قرار نمی‌گیرد و اصل بر وجود تمکّن است مگر ثابت شود خلاف آن. - عدم معافیت قانونی یا توافقی
ممکن است در قرارداد، شرطی برای عدم دریافت خسارت یا کاهش میزان آن لحاظ شده باشد. همچنین اگر قانون‌گذار در شرایطی خاص، شخص را از پرداخت خسارت معاف کند، خسارت تأخیر تأدیه قابل مطالبه نخواهد بود. - مطالبه‌ی خسارت در محدوده‌ی قانونی
نرخ و میزان خسارت تأخیر تأدیه در ایران عمدتاً بر اساس نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی یا روش‌های مصوب قانونی محاسبه می‌شود. هرگونه مطالبه‌ی بالاتر از نرخ مصوب، نیاز به توافق روشن و معتبر میان طرفین دارد.
نکات کلیدی در تنظیم دادخواست
- عنوان دادخواست:
عنوان دعوا معمولاً به صورت “مطالبه وجه به همراه خسارت تأخیر تأدیه” نوشته می‌شود. - مشخصات طرفین دعوا:
مشخصات و نشانی دقیق خوانده (مدیون) و خواهان (طلبکار) باید به درستی درج شود تا ابلاغ اوراق قضایی به مشکل نخورد. - دلایل و مستندات:
- ارایه‌ی اصل قرارداد یا سندی که نشانگر وجود دین باشد (چک، سفته، برات، رسیدهای عادی یا رسمی و …).
- اگر اظهارنامه‌ای ارسال شده است، کپی اظهارنامه و نتیجه ابلاغ نیز در پرونده ضمیمه گردد.
- مستند قانونی و شرعی دریافت خسارت تأخیر تأدیه، ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی است و در بخش مربوط به دلایل و منضمات بایستی بدان اشاره نمود.
- خواسته:
- خواسته‌ی اول: مطالبه‌ی اصل مبلغ طلب
- خواسته‌ی دوم: مطالبه‌ی خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ (تاریخ دقیق شروع محاسبه خسارت) تا زمان پرداخت کامل
- خواسته‌ی سوم: مطالبه هزینه‌های دادرسی و حق‌الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل)
- تعیین ارزش خواسته:
ارزش خواسته در برگ دادخواست حتماً با رقم واقعی مطالبه شده منطبق باشد؛ زیرا هزینه‌ی دادرسی براساس آن دریافت می‌شود.
نمونه دادخواست مطالبه وجه و خسارت تأخیر تأدیه
در ادامه، نمونه‌ای پیشنهادی از دادخواست را ارائه می‌کنیم. توجه کنید که در عمل، بسته به نوع سند (چک، سفته، قرارداد و…) و شرایط هر پرونده، ممکن است لازم باشد بندهایی کم یا اضافه شود. همچنین اطلاعات شخصی طرفین، شماره سند و سایر مشخصات باید طبق پرونده‌ی واقعی درج گردد.
برگ دادخواست به دادگاه عمومی حقوقی
۱. مشخصات خواهان:
نام و نام خانوادگی: …
شماره ملی: …
نشانی: …
۲. مشخصات خوانده:
نام و نام خانوادگی: …
شماره ملی: …
نشانی: …
۳. وکیل یا نماینده قانونی (در صورت داشتن وکیل):
نام و نام خانوادگی وکیل: …
پروانه وکالت شماره: …
نشانی دفتر وکیل: …
۴. خواسته و بهای آن:
- مطالبه‌ی مبلغ … ریال به عنوان اصل دین
- مطالبه‌ی خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ … (تاریخ اولین مطالبه یا تاریخ مندرج در قرارداد یا اظهارنامه) تا زمان پرداخت کامل دین
- مطالبه‌ی کلیه‌ی هزینه‌های دادرسی و حق‌الوکاله وکیل (در صورت وجود)
۵. دلایل و منضمات دادخواست:
- تصویر مصدق چک/ سفته/ قرارداد/ رسید عادی یا رسمی …
- کپی اظهارنامه ارسالی به خوانده (در صورت وجود)
- گواهی عدم پرداخت (در صورت چک یا سفته)
- هرگونه سند، مدرک یا مستند قانونی دیگر که بیانگر مطالبه‌ی قانونی این وجه باشد
- استناد قانونی به ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص خسارت تأخیر تأدیه
۶. شرح دادخواست:
اینجانب مطابق سند/ قرارداد شماره … مورخ … مبلغ … ریال را به صورت قطعی به خوانده پرداخت نموده‌ام یا حسب سند فوق، خوانده در قبال اینجانب متعهد به پرداخت مبلغ مذکور شده است. علیرغم سررسید مقرر و ارسال اظهارنامه‌ی رسمی به شماره … (در صورت وجود)، خوانده از پرداخت بدهی خودداری نموده است.
با عنایت به اینکه مطابق ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورت مطالبه‌ی طلبکار و توان مالی مدیون، خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ مطالبه تا زمان وصول قابل محاسبه و دریافت است، لذا ضمن درخواست رسیدگی، تقاضا دارم:
- حکم به محکومیت خوانده به پرداخت اصل مبلغ … ریال،
- به انضمام خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ … (تاریخ اولین مطالبه) تا زمان پرداخت کامل دین،
- و نیز محکومیت به پرداخت تمامی هزینه‌های دادرسی و حق‌الوکاله وکیل صادر و اعلام گردد.
محل امضاء و مهر
تاریخ: …
امضاء خواهان / وکیل
توصیه های کاربردی
- رعایت تشریفات قانونی
در دعاوی مالی، ارائه‌ی درست مستندات و تنظیم دقیق دادخواست نقش کلیدی در تسریع روند دادرسی و صدور رأی دارد. توصیه می‌شود پیش از اقدام، مستندات محکمه‌پسند از جمله اسناد کتبی معتبر، مکاتبات رسمی، و همچنین اظهارنامه‌ی رسمی در صورت نیاز، آماده گردند. - مشاوره با کارشناس حقوقی یا وکیل متخصص
به دلیل پیچیدگی محاسبات مالی و تغییرات مداوم قوانین و بخشنامه‌ها، بهتر است پیش از طرح دعوا یا حتی در مراحل اولیه، با وکیل متخصص یا کارشناس حقوقی مشورت شود تا از نظر شکلی و ماهوی، دادخواست به بهترین نحو تقدیم شود. - ارزیابی شرایط اقتصادی و مالی طرف مقابل
اگرچه اصل بر تمکن خوانده است، اما در صورت اثبات عدم توانایی مالی، اجرای حکم ممکن است با تأخیر مواجه شود یا به شکل اقساط اعمال گردد. از این رو، پیش از شکایت بهتر است همه‌ی راه‌های سازش یا وصول سریع‌تر وجه (از طریق مذاکره و حل‌وفصل دوستانه) نیز بررسی شود. - رسیدگی به موقع
با توجه به حجم زیاد پرونده‌های حقوقی و پیچیدگی مقررات، ثبت به‌موقع دادخواست و پیگیری روند آن از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و نیز ارتباط با شعبه‌ی رسیدگی‌کننده، سرعت دستیابی به نتیجه‌ی مطلوب را افزایش خواهد داد.
جمع بندی
طرح دعوای مطالبه وجه و خسارت تأخیر تأدیه، به دلیل شیوع بالای بدهکاری و دیرکرد در معاملات، یکی از مهم‌ترین دعاوی حقوقی در دادگاه‌های عمومی است. این دعوی نیازمند دقت در ارائه‌ی اسناد و مدارک اثباتی، توجیه حقوقی دقیق و آشنایی با مبانی قانونی و فقهی مربوطه است. با در نظر گرفتن مواد قانونی، رویه قضایی و بهره‌مندی از مشاوره‌ی وکلای با تجربه، می‌توان به شکلی مؤثر برای دریافت مطالبات مالی و جبران خسارت تأخیر تأدیه اقدام نمود.امید است این مقاله‌ی جامع و نمونه دادخواست پیشنهادی، راهنمایی عملی برای افرادی باشد که قصد طرح دعوای مذکور را دارند. رعایت نکات ذکرشده، شانس موفقیت در اخذ حکم مطلوب را افزایش داده و روند قضایی را ساده‌تر و سریع‌تر خواهد نمود.
