پرداخت مالیات بر ارث چگونه است و چه مراحلی دارد؟

در مطلب قبلی یعنی مطلب مالیات بر ارث چیست و چگونه محاسبه می‌شود توضیح دادیم که تعریف مالیات بر ارث چیست و محاسبه آن چگونه به انجام می‌رسد. هم چنین گفتیم که مالیات بر ارث بر اساس این که مال و دارایی‌ای که متوفی از خود به جا می‌گذارد و بر اساس این که ارث به کدام طبقه از وراث اختصاص می‌یابد متفاوت است. مثلاً اگر ماترک (آنچه از شخص فوت شده به جا مانده است) ملک مسکونی باشد یا سپرده بانکی درصد مالیاتشان متفاوت است یا حتی اگر ماترک ملک مسکونی باشد اگر به وراث طبقه اول برسد درصد مالیاتش متفاوت خواهد بود نسبت به زمانی که به وراث طبقه دوم یا سوم برسد. حال فرض ما بر این است که اموال و دارایی‌های متوفی مشخص شده و وراث هم معلوم هستند و قصد دارند که مالیات ماترک را بپردازند. پس آنچه که در این مطلب بدان خواهیم پرداخت این است که پرداخت مالیات بر ارث چگونه است و چه مراحلی دارد؟

مرحله اول این است که بدانیم که برای پرداخت مالیات بر ارث به چه مدارکی نیاز داریم. اولین مدرکی که به آن نیاز است گواهی انحصار وراثت است. لازم به ذکر است که گواهی انحصار وراثت جزو مدارک رسمی به حساب می‌آید. به عبارتی در این گواهی وراث متوفی و میزان سهم الارث ایشان به طور رسمی مشخص می‌شود. به عبارتی در این گواهی که یک مدرک رسمی است مشخص می‌شود که چه کسانی از مال و دارایی شخص فوت شده ارث می‌برند و سهم هر کدام از این اشخاص چه اندازه است. برای دریافت و تهیه این گواهی وراث بایستی به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنند. پس از مراجعه به این دفاتر بایستی فرم خصوص این کار را پر کرده و دفترخانه گواهی مذکور برای ایشان صادر نماید یا اصطلاحاً فرم را گواهی کند. این کار نیاز به حضور به سه شاهد دارد تا گواهی را امضا کنند.پس از آنکه گواهی انحصار وراثت توسط دفترخانه صادر شد. وراث این گواهی را همراه با مدارک شناسایی اعم از کارت ملی و شناسنامه به یکی از دفاتر خدمات قضایی می‌برند تا از طریق این دفاتر گواهی حصر وراثت صادر شود. این فرایند حدوداً ممکن است دو ماه به طول بیانجامد. گواهی انحصار وراثت در دفترخانه گواهی و در دفتر خدمات قضایی صادر می‌شود.

حال پس از اینکه گواهی حصر وراثت صادر شد وراث بایستی مالیات بر ارث را پرداخت کنند. اینجا مالیاتی که وراث پرداخت می‌کنند ممکن است یک اندازه نباشد و تفاوت داشته باشد. در این مرحله وراث با در اختیار داشتن گواهی حصر وراثت به اداره امور مالیاتی مراجعه می‌کنند و بر اساس طبقه‌ای از وراث که به آن تعلق دارند و بر اساس نوع مالی که به آن‌ها به ارث رسیده (تمامی اینها در مطلب با عنوان مالیات بر ارث چیست و چگونه محاسبه می‌شود طی یک جدول توضیح داده شده است) مالیات بر ارث را پرداخت می‌کنند. پس از پرداخت مالیات بر ارث اداره مالیات برگه‌ای با عنوان مفاصا حساب مالیات ورثه (به آن برگه مالیات بر ارث نیز می‌گویند) به آن‌ها تحویل می‌دهد. طی کردن این مرحله نیز حدوداً یک تا دو ماه به طول می‌انجامد.

پس از دریافت برگه مفاصا حساب مالیات ورثه در مرحله بعدی وراث دوباره به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه می‌کنند. پس از مراجعه گواهی انحصار وراثت صادر شده توسط دفتر خدمات قضایی و برگه مفاصا حساب مالیات ورثه صادرشده توسط اداره مالیات را به دفترخانه تحویل می‌دهند. سپس دفترخانه این مدارک را به اداره ثبت پست می‌کند تا سند تک برگ به نام وارث صادر شود. پس از ارسال مدارک به اداره ثبت توسط دفترخانه نهایتاً تا دو ماه سند تک برگ به نشانی وراث ارسال می‌شود.  برخی گمان می‌کنند اگر مالیات بر ارث را پرداخت کنند کار تمام شده است اما توجه داشته باشید تا زمانی که سند تک برگ به نام شما به عنوان وارث صادر نشده باشد نمی‌توانید آن مال را خرید و فروش کنید. البته این در مورد ملک یا خودرو است. در مورد سایر اموال و دارایی هم همین مرحله باید طی شود. مثلاً اگر ماترک متوفی سپرده بانکی است برگه مفاصا حساب و گواهی انحصار وراثت را به بانک می‌برید تا به اندازه سهمی که می‌برید از سپرده متوفی به حساب شما انتقال یابد.

تمام اموالی که از متوفی به جا می‌ماند شامل مالیات نمی‌شود. در این بخش قصد داریم اموالی را که شامل مالیات می‌شود برای شما نام ببریم. به طور کلی اموالی که شامل مالیات بر ارث می‌شوند در شش دسته جای می‌گیرند. این شش شامل

• سهام
• وسایل نقلیه
• اموال
• املاک
• امتیازاتی نظیر سرقفلی و حق اختراع
• و اموال خارج از ایران

باید توجه داشته باشید که فقط این اموال و دارایی که از متوفی به جا می‌ماند شامل مالیات بر ارث می‌شوند و بقیه موارد از این مورد مستثنی هستند. حال در ادامه معافیت‌های مالیات بر ارث را ذکر خواهیم کرد.

اما پرسش مهمی که مطرح می‌شود این است که چه مواردی از مالیات بر ارث معاف خواهند بود. به عبارتی کدام دسته از اموال و دارایی‌هایی که در متوفی به جا مانده است از پرداخت مالیات بر ارث معاف می‌شود. به طور کلی می‌توان این اموال و دارایی را به شکل زیر تقسیم بندی کرد:

• مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی
• وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت
• وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا کارفرما
• اموالی که به مؤسسات دولتی وقف شده‌اند
• اثاث منزل محل سکونت متوفی
• انواع بیمه‌های عمر و زندگی
• خسارت فوت و دیه

هم چنین توجه به ماده ۲۵ قانون مالیات‌های مستقیم که در مورد مالیات بر ارث است نیز مهم است. این ماده اذعان دارد که: «وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات بر ارث موضوع این فصل نخواهند بود. احراز شهادت برای استفاده از مقررات این ماده منوط به تأیید یکی از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و یا بنیاد شهید انقلاب اسلامی حسب‌ مورد می‌باشد.»

همچنین باید توجه داشت که ممکن است متوفی در زمان حیات بدهی و دیونی داشته باشد. طبیعتاً میزان مالیات پس از کسر دیون و بدهی‌های متوفی باید حساب شود. در چنین شرایطی وراث یا نماینده قانونی آنها باید به منظور کسر هزینه‌های کفن و دفن و دیون متوفی از اموال متوفی، ظرف یک سال از تاریخ فوت اظهارنامه‌‌ای حاوی کلیه اقلام ماترک متوفی همراه با تعیین ارزش روز زمان فوت و مشخص کردن مطالبات و بدهی‌ها را همراه با مدارک زیر به اداره امور مالیاتی تسلیم کنند:

1. رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی و مطالبات متوفی
2. رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که مُثبت حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی است
3. رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی اگر وصیت نامه موجود باشد
4. رونوشت یا تصویر گواهی فوت از مراجع ذی ربط

پس از تسلیم مدارک فوق، اداره مالیات مربوطه موظف است که به شرح زیر اقدام کند:

الف- در صورتی که ارزش روز کلیه ماترک متوفی کمتر از دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن باشد، اموال و دارایی‌های متوفی مشمول مالیات موضوع ماده ۱۷ این قانون نخواهد شد و مالیات‌های پرداختی موضوع ماده ۱۷ این قانون با ارائه اسناد و مدارک مُثبته به پرداخت کننده مسترد خواهد شد.

ب- در صورتی که ارزش ماترک بیشتر از دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه‌های کفن و دفن باشد، در این صورت موارد مزبور به ترتیب از ارزش روز اموال و دارایی‌ها کسر و مازاد ماترک حسب مورد به مأخذ مقرر در ماده مزبور مشمول مالیات خواهد شد و اضافه مالیات­‌های پرداختی موضوع ماده ۱۷ این قانون با ارائه اسناد و مدارک مُثبته به پرداخت کننده مسترد خواهد شد.

ج- در صورتی که کل ماترک یا بخشی از آن مشمول مالیات نباشد، اداره امور مالیاتی موظف است گواهی لازم مبنی بر بلامانع بودن ثبت یا انتقال یا پرداخت یا تحویل اموال و دارایی غیر مشمول متوفی به وراث را حسب موارد مذکور در ماده ۱۷ این قانون به عنوان مراجع ذیربط صادر نماید.

تبصره ۱- در صورتی که بدهی متوفی مستند به مدارک و اسناد مُثبته قانونی بوده و اصالت آن مورد تأیید اداره امور مالیاتی صلاحیتدار قرار گیرد قابل کسر از ماترک خواهد بود.

تبصره ۲- آیین نامه اجرایی این ماده در مورد نحوه رسیدگی، ارزیابی اموال و دارایی‌ها و صدور گواهی توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه می‌شود و به تصویب هیات وزیران می‌رسد.

در پایان مطالب این بخش لازم است به ماده ۳۳ قانون مالیات‌های مستقیم نیز اشاره داشته باشیم. این ماده اذعان دارد که: « مأموران کنسولی ایران در خارج از کشور موظفند ظرف سه ماه از تاریخ اطلاع از وقوع فوت اتباع ایرانی مراتب را ضمن ارسال کلیه‌اطلاعات در مورد ماترک آنان اعم از منقول یا غیر منقول واقع در کشور محل مأموریت خود با تعیین مشخصات و ارزش آنها از طریق وزارت امور‌خارجه به وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام نمایند.

‌تبصره – آیین‌نامه اجرایی این ماده ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی و امور خارجه تهیه و به‌تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

در این مطلب سعی بر این شد تا چگونگی پرداخت مالیات بر ارث و مواردی که شامل مالیات بر ارث می‌شود و مواردی که شامل معافیت از مالیات بر ارث می‌شود را برای شما توضیح دهیم. بدون شک این مراحل و توضیحات برای آشنایی شما با روند کار است و برای پیشبرد بهتر امور حتماً پیشنهاد می‌کنیم که از راهنمایی‌هایی وکیل مالیات بهره مند شوید.